Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
w1953roku,gdyoficjalniemówionooDofensywieideologicznej”,piszem.in.Wojciech
TomasikwpracyoDinżynieriidusz”,wczęścipoświęconejbadaniuliteraturysocreali-
stycznej
5
.
Wdziedziniekrytyki,nietylkoliterackiej,ważneznaczeniemogąmiećpraceMariiGo-
łaszewskiej,zwłaszczadotyczącapodstawfilozoficznych,zrozważaniaminatematźródeł
postawkrytycznychiichklasyfikacji,strukturyaktówkrytycznych,przedmiotuikryteriów
.
Znowszychpozycjihistorięmetakrytycznychkoncepcjifilozoficznychobejmujetakże
opracowanieMarkaSiwca
6
.Dodefiniowaniaidystynkcjikrytykiartystycznejiliterackiej
istotnympunktemodniesieniasąwperspektywiebadańhistorycznoliterackichustalenia
JanuszaSławińskiego,stanowiącezjednejstronymodusopreandi,zdrugiejprzyczynekpo-
lemiczny,argumentdlainnychprojektów
,relatywizującewięckolejnebadaniakrytyki,nie
tylkoliterackiej
7
.Dotyczytom.in.klasyfikacjifunkcjiiwiedzyzawartejwaktachkrytycz-
nych(operacyjna,poznawczo-oceniająca,postulatywna,metakrytyczna)orazperspektyw
metodologicznych(Dzdarzeniowej”iDstrukturalnej”),zeszczególnymnaciskiemnabada-
niejęzykawypowiedzi.SformułowanyprzezSławińskiegoiopublikowanyporazpierwszy
wpołowielat80.kanonfunkcjonowania–jakokreśliłdyskurssocrealistyczny–Dkrytyki
nowegotypu”,stanowinastępnyparadygmat,doktóregoodwołująsiękolejnihistorycy
myślioliteraturzeisztuce
8
.NaokreślenieroliJanuszaSławińskiegowbadaniachnadkry-
tykąiliteraturąmożnabyprzekornie,nadającmuprzeciwny,pozytywnysens,sparafrazo-
waćtwierdzeniesamegoautoraorelatywizacjipolskiegożyciapolitycznegoikulturalnego
przezdoświadczeniesocrealizmu.Propozycjestrukturalistyczno-językowe,taksamojak
wskazaneimperatywystrategiikrytykisocrealistycznej,stanowiąprzydatneukładyodnie-
sieniawanalizierefleksjinadsztuką.Jestoczywiste,żezkoleiipolskąnaukęoliteraturze
ikrytycewznacznymstopniuspolaryzowałysemiologiczne,epistemologiczneisystemo-
wepropozycjebadawczeRolandaBarthesa
9
.Nakoniecszkicowegoprzeglądudokonań
krytykiliterackiejdodajmyważnąpublikacjęzbiorową,traktującą,najogólniejrzeczbiorąc,
orefleksjiprzełomuXXiXXIwiekugłównienadliteraturą.Truizmemjestzmianapo-
strzeganiakrytykisocrealistycznejzperspektywyponowoczesnychdyskursów
,pytańora-
cjebytukrytykiprojektującej,aleteżinaczejbrzmiprzekonanie–wyrażonem.in.przez
MartęWykę–żeDnieistniejeinnakrytykaniżideologiczna”
10
podoświadczeniusocreali-
1111111
5
W
.Tomasik,Inśynieriadusz:literaturarealizmusocjalistycznegowplaniepropagandymonumentalnej.Wrocław
1999;por.tenże,Słowoosocrealizmie.Bydgoszcz1991.
6
M.Gołaszewska,Filozoficznepodstawykrytykiliterackiej.Warszawa1963;taż,Odbiorcasztukijakokrytyk.
Kraków1967;M.Siwiec,OdPlatonadoBeardsleya.Drogiestetycznejmetakrytyki.Bydgoszcz2005.
7
J.Sławiński,Krytykajakoprzedmiotbadańhistorycznoliterackich,[w:]Badanianadkrytykąliteracką.Wrocław
1974,s.7-26;J.Sławiński,wypowiedźwdyskusji,[w:]Współczesneproblemykrytykiartystycznej.Materiały
sesji,Warszawa9i10marca1972,red.A.Helman.Wrocław1973,s.123-126;tenże,Krytykanowego
typu,[w:]tenże,Tekstyiteksty.Warszawa1990,s.130-152.
8
Np.WaldemarBaraniewskipiszeoprzełamywaniuimperatywujednogłosowościwodwilżowychdys-
kusjachoarchitekturze;W
.Baraniewski,Odwilśowedylematypolskicharchitektów,[w:]Odwilś.Sztukaok.
1956r.MuzeumNarodowewPoznaniu,[Kat.wyst.],red.P
.Piotrowski.Poznań1996,s.129.
9
M.in.:R.Barthes,Czymjestkrytyka?,przeł.J.Lalewicz,[w:]tenże,Mitiznak.Warszawa1970,s.281-
-288;tenże,Critiqueetvérité.Paris1966,wyd.polskie:Krytykaiprawda(przeł.W
.Błońska,[w:]Współczes-
nateoriabadańliterackichzagranicą,red.H.Markiewicz,WydawnictwoLiterackie,Kraków1972,t.2);
tenże,Essaiscritiques.Paris1980;por.np.:W
.Grajewski,NaukalekturywewdługRolandaBarthes’a,[w:]
Problemyodbioruiodbiorcy,red.T.Bujnicki,J.Sławiński.Wrocław1977,s.47-56;M.Głowiński,Komuni-
kacjaliterackajakosferanapięć,ibidem,s.57-72.
10
Znikającecelekrytyki?ZapisdyskusjipanelowejzudziałemT.Burka,J.Jarzębskiego,M.P
.Markowskie-
go,M.StaliiJ.Boleckiego,prowadzenieMartaWyka,[w:]DyskursykrytyczneuproguXXIwieku.Między
6
