Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.Wprowadzenie.Horyzontyrefleksji,granicepytań
25
niła—zwłaszczawnurtachkrytycznymi„interwencyjno-aktywistycznym”—
sferyizjawiskawstydliwiepomijaneiwypartezoficjalnychobszarówkul-
tury.Będącprzestrzeniąnieograniczonycheksperymentów,sztukapoddała
własnąswoistośćpostępującejproblematyzacji.Niedawneparadygmatyczne
wyodrębnieniapodległyniemalcałkowitemuzatarciu,apytanieoprzed-
miotowyirzeczowycharaktersztukiuzupełniłydywagacjeoczasieiprze-
strzenijejobecności.Zatempytajmyi„udzielajmy[...]pytaniupierw-
szeństwaprzedodpowiedzią”32.Samasztukazresztątepytaniastawia,
„rozsiewającswąotwartąpytajność”33.
Derridiańskiepytaniestreszczatymsamympodstawowyproblemtej
rozprawyiwiedziewmającąwłasnąhistorięrefleksjęzbudowanąwokółin-
deksówwyodrębnienia,identyfikowania,atakżedefiniowaniasztukioraz
związanychztymstrategiiwyróżnieniaipowoływaniadoistnienia.Można
wprawdziepowątpiewaćwefektywność,anawetwzasadnośćdefiniowania
sztuki,zważywszynaprzemiennośćjejhistorycznychkonceptówikryte-
riów,ewentualnie—potraktujmytozprzymrużeniemoka—naprzewrot-
nośćkonstatacjiFriedrichaNietzschego,którysensownośćjakichkolwiek
procesówdefiniowaniawiążewyłączniezezjawiskamipozbawionymidzie-
jów34.Niemniejproblematykatazyskałaszczególnemiejscewdyskursie
wieludyscyplinhumanistyki,zwłaszczaestetyki,historiiifilozofiisztuki.
Cowięcej,wprzestrzeniświadomościrefleksyjnej,formowanejnagruncie
praktykitwórczej,należałaniewątpliwiedozagadnień„pierwszych”.Uogól-
niającjejwiodącyrysipytającokryteriaidentyfikacjisztuki,uzasadnione
wydajesiętwierdzenie,żezazwyczajpróbowanodefiniowaćdziełaprzez
wskazaniekoniecznychwłasnościformalnych,konstytuującychjejakobyty
artystyczne.Taniegdyśdominującawobszarzedyskursuartystycznego
praktyka,obecniepodlegającazwieluprzyczynistotnymprzewartościowa-
niom,ustępujedziśmiejscarozważaniomkontekstowym,sytuacyjnymiin-
stytucjonalnym,wtymtakżeinterpretacjomusytuowanymwobrębieteorii
istudiówkulturowych.Wkonsekwencji,uwzględniająckulturowąnaturę
zjawiskirzeczywistościazarazemistotnośćtychustaleńdlawspółczesnego
dyskursunadsztuką,nietylewposzukiwaniachcechiwłasnościdzieła
(chwilamijałowychinieuzasadnionych),ilewnaukachokulturzemusimy
dziśszukaćrozstrzygającychwyznacznikówdoświadczeniasztuki.Tymbar-
dziej,żezyskująone—czemudająwyrazmiędzyinnymi:StanleyFish,Ri-
32T.Sławek:Lękiczujność.„TygodnikPowszechny”2009,nr17,s.3.
33A.Kępińska:Sztukawkulturze...,s.10.
34„Definiowaćdajesiętylkoto,coniemażadnychdziejów”.F.Nietzsche:Zgene-
alogiimoralności.Pismopolemiczne.Przeł.L.Staff.Warszawa1905—1906,s.87.Zatem,try-
wializując,niepowinniśmynawetdefiniowaćchusteczki,botaposiadaswojąhistoryczność,
atakżewidelcaistandardówzachowań,bądźtowalkowie,bądźprzystole.Por.N.Elias:
PrzemianyobyczajówwcywilizacjiZachodu.Przeł.T.Zabłudowski.Warszawa1980.
