Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
DariuszSzpoper,KwestiachłopskawCesarstwieRosyjskim...
Stroynowskiego,AleksanderIzaznaczył,iżlekturatejksiążkinieskłoniłagodowyciągnięcia
ażtakprzerażającychwniosków,jakieformułowałPopow.Zarzuciłmuzarazem,iżintencją
jegolistudomonarchyniebyłonicinnegojakwyłącznachęćzaistnieniawrolicesarskiego
doradcy.Dodawałteżimperator:nJestemoczywiściewtakisamgorliwysposóbprzywiązany
doswojejojczyznyjakiPan.Jejpomyślnośćbyłaibędziedlamniezawszenajważniejsząmoją
troską”.SwojąpolemikęzPopowemzakończyłAleksanderIwsposóbcokolwieksymboliczny,
przypominając,iżjeszczew1768r.jegobabka,cesarzowaKatarzynaII,przyznałazłotymedal
iznacznąsumępieniędzypochodzącemuzAachendoktorowinaukprawnychBéardedel’Ab-
bé,zadziełkowformieartykułuzatytułowane:Odpowiedźnapytanie,cojestkorzystniejszym
dlaspołeczeństwa,ażebywłościaninbyłwłaścicielemziemilubwyłączniemajątkuruchomego
ijakdalekojegoprawanatenlubinnymajątekpowinnysięrozciągać(Otwietnawopros,czto
polezniejedliaobszczestwa,cztobkriestijaninimiełwsobstwiennostiziemluilitokmodwiżymoje
imienije,iskoldalekojewoprawanatoilidrugojeimienijeprostirat’siadołżny),wktórymto
autorwprostpisałochwalecarów,zawierającejsięnwdarowaniuwolności”
43
.
AleksanderIzdawałsobiesprawę,iżchociażbyłatokorespondencjaprywatna,tojego
opiniawsprawiechłopskiejulegnieupublicznieniu,stającsięznanąszerokimkręgomtowa-
rzyskimówczesnegoImperiumRosyjskiego.Trzebateżpodkreślić,żeniewycofałsięztego
stanowiskaitrwałprzyswoichpoglądachjeszczeprzezwielelat
44
.Dawałimtakżewyraz
wrozmowachzeswoimilitewskimipoddanymi.MichałKleofasOgińskizanotowałwswoich
pamiętnikach,iżpodczasaudiencjiucesarza27stycznia1812r.,AleksanderIomawiając
znimprojektyreformustrojowych,dotyczącychziembyłegoWielkiegoKsięstwaLitewskiego,
zaznaczał:nNiezapominająctylkorolników;jesttoklasanajużyteczniejsza,aWasiwieśniacy
doznawalizawszeobejściaHelotów”.Ogińskiodpowiedziałcesarzowi,iżjesttotakżewjego
opiniijedenzkluczowychproblemów,jednakniełatwydorozwiązania,gdyżntrzebagodzić
prawawłaścicielizpotrzebąwydobyciawłościanzestanuponiżeniainiewoli,wjakimjęczeliaż
dotąd”,przypominajączarazem,żekwestiachłopskastanowiłajużodpewnegoczasuprzedmiot
rozważańlitewskichpolityków
45
.MiałtutajnamyślinietylkoichudziałwpracachnadKon-
stytucją3Maja,alerównieżprzygotowanywspólniejeszczew1811r.zksięciemFranciszkiem
KsawerymDruckim-LubeckimihrabiąLudwikiemPlateremprojektUstawyrządowejWielkiego
KsięstwaLitewskiego,którywart.24expressisverbisstwierdzał:nChcącdogodzićzjednejstrony
obowiązkomodwiecznejsprawiedliwości,prawomreligiiiludzkości,azdrugiejzapobiecszko-
dliwymnadużyciaskutkom,spokojnośćpublicznązamieszaćmogącym,postanawiasię,żelud
wiejskiwWielkimKsięstwieLitewskimzamieszkały,wprzeciągulatdziesięciudoużywania
prawawolnościosobistejprzypuszczonyzostanie.Począwszyodroku1812do1821,corok
43
S.W.Mironienko,Samodzierżawie...,s.74-75;W.I.Mieżow,KrestianskijwoproswRossiji,Połnojesobranije
materiałówdliaistoriikrestijanskowowoprosanajazikachrusskomiinostrannychnapieczatanychwRossiji
izagraniceju1764-1864,SanktPeterburg1865,s.11.
44
S.W.Mironienko,Samodzierżawie...,s.75.
45
M.Ogiński,PamiętnikioPolsceiPolakachodroku1788dokońcaroku1815,Poznań1871,t.III,s.74.
41
