Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
DariuszSzpoper,KwestiachłopskawCesarstwieRosyjskim...
narozliczeniewczynszupieniężnym.WostatnichlatachfunkcjonowaniaRzeczypospolitej
zarysowałasięzatemtendencjazmierzającakurozwojowigospodarkitowarowo-pieniężnej,
obwarowanaprawnąregulacjąstosunkówfunkcjonującychpomiędzydworemawsią,przyjętą
namodłęzbliżającąsiękuwzoromangielskim
27
.
Ciągwydarzeńnaturymilitarnej,jakipolitycznejdoprowadziłjednakdocałkowitego
upadkupolsko-litewskiejRzeczypospolitej.Jejterytoriawrazzmieszkańcamiweszływgranice
państwoweRosji,PrusiAustrii,zaśdodatkowonamocytakzwanejkonwencjipetersburskiej
z15(26)stycznia1797r
.finalizującejtenproces,nazawszemiałatakżeuleczapomnieniunazwa
—KrólestwoPolskie
28
.Znacznaczęśćziemnieistniejącegojużpaństwaznalazłasięwgranicach
ImperiumRosyjskiego,wktórym,poostatnimwjegodziejachprzewrociepałacowymzmarca
1801r.izabójstwiePawłaI,władzęobjąłjegonajstarszysyn,dwudziestotrzyletniAleksanderI
—młodzieniecniezwykledobrzewykształcony,któremunieobcepozostawałyideeliberalizmu
ihumanitaryzmu
29
.TenwychowanekFryderykaCezaraLaharpe’a,przesiąkniętegoideałami
filozofiifrancuskiegoOświecenia
30
,pisałnakilkamiesięcyprzedobjęciemtronuwswoim
dzienniku:nNicniemożebyćbardziejponiżającyminieludzkimjaksprzedażludzi,dlategoteż
nieodzownymjeststworzenieukazu,którybytegoprocederunazawszezabronił.Kuhańbie
Rosji,ciąglejeszczewniejistniejeniewolnictwo.Myślę,iżniesposóbdowodzićpragnieniajego
likwidacji.Trzebajednakzaznaczyć,żerealizacjategojesttrudnainiebezpieczna,szczególnie
jeślibędziesiętoczyniłozbytszybko”
31
.Rozwiązywaniemtychitakżeinnychdylematówmiał
zająćsiętakzwanyTajnyKomitet,półoficjalnyorganrządowy,powołanyprzezmłodegocesa-
rzaspośródjegonajbliższychprzyjaciół,podzielającychwizjęreformimperatora.Rozpoczął
onswojeprace24czerwca1801r.,zaśwskładzieKomitetuznaleźlisię:książęAdamJerzy
Czartoryski,hrabiaPawełAleksandrowiczStroganow,NikołajNikołajewiczNowosilcoworaz
hrabiaWiktorPawłowiczKoczubej.PosiedzeniaTajnegoKomitetumiałycharakterzamknięty
iodbywałysięzawszepodprzewodnictwemcesarza
32
.RosyjskihistorykzprzełomuXIXiXXw.,
wielkiksiążęNikołajMichajłowicz,podkreślałwswejbiografiiAleksandraI,iżwcentrum
zainteresowańTajnegoKomitetubezpośredniopojegopowołaniuznalazłysiędwaproblemy
—konstytucjaikwestiauwolnieniawłościan.OtympierwszymzagadnieniuAleksanderI
27
J.Bardach,Konstytucja3MajaiZaręczenieWzajemneObojgaNarodóww1791roku,[w:]Konstytucja3Maja
1791...,s.23-24,169-170;Z.Szcząska,PierwszaustawazasadniczaRzeczypospolitej,[w:]KonstytucjePolski.
Studiamonograficznezdziejówpolskiegokonstytucjonalizmu,podred.M.Kallasa,Warszawa1990,t.I,s.53-54.
28
R.H.Lord,TrzecirozbiórPolski[w:]idem,DrugirozbiórPolski,Warszawa1984,s.304;S.Askenazy,Rosya
wGalicjiWschodniej,[w:]idem,Wczasyhistorycznej,Warszawa1904,t.2,s.255.
29
L.Bazylow,DziejeRosji1801-1917,Warszawa1977,s.9.
30
31
Ibidem,s.10.
Cyt.zaA.N.Bachanow,RossijawXIXwiekie,[w:]IstorijaRossijisdrewniejszichwriemiondonaczałaXXIwieka,
podred.A.N.Sacharowa,Moskwa2005,s.667.
32
S.W
.Mironienko,Samodzierżawieireformy.PoliticzeskajaborbawRossijiwnaczaleXIXw.,Moskwa1989,s.67;
M.Handelsman,AdamCzartoryski,t.I,Warszawa1948,s.38;patrzteżA.Czartoryski,Pamiętnikiimemoriały
polityczne1776-1809,Warszawa1986,s.336-338,341-342;A.W
.Demkin,nDniejAleksandrowychprekrasnoje
naczała”.WnutriennajapolitikaAleksandraIw1801-1805gg.,Moskwa2012,s.64.
37
