Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
wyżejmówimyogenetyczniezorientowanejsekwencyj-
ności,olinearnejdynamiceprzekształceńsztukioficjal-
nej,tutajsprowadzasięonadozamkniętegokręgu
inspiracji,awkonsekwencjidonieistnieniaradykalnych
redefinicjiireorganizacji.Braklinearnejciągłościwiąże
siętakżeztym,żeDpunktemgenetycznegoodniesienia
jestczęstotensamwzórsztukikościelnej,cooznacza
[wzasadzie–R.S.]powrótwkażdejgeneracjidotego
samegopunktuwyjściowego”48.
Nakoniectychwstępnychrozważań,choćmoże
należałozrobićtowcześniej,jeszczejednamyśl.
Uwzględniająctemporalny,aściślej:temporocentryczny,
sensformułowanychprzekonańiznaczeń,znaciskiem
podkreślmywagęokolicznikamiejscaiczasu(tuiteraz).
Niejestbowiempowiedziane,żecoś,coobecniepostrze-
gamywokreślonysposób(azatemiwartościujemytak
anieinaczej),zawszezatakoweuchodziłoitakimbyło.
Kontekstualnośćwszelkiegodoświadczeniawymaga
ostrożności,awkonsekwencjidopuszczeniaodmienności
iniewspółmiernościhistorycznychocenikonkretyzacji.
Równieżdlatego,żepojęcia,którymisięposługujemy,
którenasinteresująizaprzątająnasząuwagę,mająwłasną
historyczność.Atooznacza,żenietylkokształtowałysię
jakotakiewokreślonymczasieiokolicznościach,wobrę-
biepanującychizmieniającychsiękulturowychwspólnot
interpretacyjnych,aleteżżeichtreści,znaczeniaczy
denotatyniepozostawałynigdyniezmienne.Wefekcie
pamiętajmy,żenaszepropozycjeiwyodrębnieniamają
senswyłączniewhoryzoncieokreślonejinfrastruktury
poznawczejiprzesłanekinterpretacyjnych,zperspektywy
którychsąwyznaczaneikonstruowane.Wszakpojęcie
sztukizawłaszczadziśto,nacojesteśmyskłonniprzystać,
cozperspektywynaszejaktualnejinfrastrukturyrozu-
mieniasztukąnazywamy,wtymrównieżto,cosztuką
niegdyśniebyło,cofunkcjonowałowzupełnieinnych
aksjonormatywnychaspektachiporządkach,cojej
zaprzeczało,anawetto,cowswejhistorycznościprzez
tysiącleciapoprzedzałohistorięsamegopojęciasztuki.
Jeślizatemuznamy(auznajemy),żeDmyślenieposiada
inherentniehistoryzowanąstrukturę,żemyśleniejest
historią”49,kontekstualnośćrozumieniaidoświadczenia
czegokolwiekbędzienampodpowiedzią,żenasze
podziałyiklasyfikacje,takżewdomeniesztuki,okażąsię
wewnętrzniebardziejzłożoneiskomplikowane,niżsię
wydaje.Przeztopamiętajmy,żechoćmówimydziś
oDsztuceoficjalnej”(Delitarnej”),Dbędącejprzedmiotem
podręcznikowychopracowań”historykówiteoretyków
sztuki,orazoDsztuceludowej”jakoozjawiskachnietoż-
samych,tojednakonesameniejednokrotnieprzenikały
ikrzyżowałysięnatakróżnesposobyidotegostopnia,że
ichwzajemnerelacje,przemieszczeniaiwędrówki
stanowiłyprzyczynyniejednejdezorientacji.
1
M.bAl:Wędrującepojęciawnaukachhumanistycznych.Krótki
przewodnik.Przeł.M.BucHolc.Warszawa2012,s.34.
2
Por.J.brIcmoNt,A.SoKAl:Modnebzdury.Onadużyciachnauki
popełnianychprzezpostmodernistycznychintelektualistów.Przeł.
3
P.AmSterdAmSKI.Warszawa2004.
M.BAl:Wędrującepojęciał,s.47.
4
Intencjonalnośćzałożeniawpewnymstopniukorespondujetakże
zkoncepcjąksiążkiW.tAtArKIewIczA:Dziejesześciupojęć.
Sztuka,piękno,forma,twórczość,odtwórczość,przeżycieestetycz-
ne.Warszawa1988.Tatarkiewiczprezentujejednakhistoryczność
znaczeńwybranychpojęćwporządkudiachronicznym,uwzględ-
niająccałebogactwoizłożonośćestetycznychdyskursów.Mnie
natomiastinteresujątylkodwapojęciaiwyłączniewtychzakresach,
którewydająsięokreślaćichrodzajowąspecyficzność(określoność)
izarazemróżnice.
5
Por.J.MArgolIS:Czym,wgruncierzeczy,jestdziełosztuki?
Wykładyzfilozofiisztuki.Red.K.wIlKoSzewSKA.Przeł.W.CHoJNA
etal.Kraków2004,s.126.
6
M.BAcHtIN:Problemyliteraturyiestetyki.Przeł.W.GrAJewSKI.
Warszawa1982,s.123.
7
S.FISH:Zwykłeokoliczności,językdosłowny,bezpośrednieakty
mowy,to,conormalne,potoczne,oczywiste,zrozumiałesamoprzez
sięiinneszczególneprzypadki.Przeł.M.SmoczyńSKI.W:Idem:
Interpretacja,retoryka,polityka.Esejewybrane.Red.A.SzAHAJ.
Przeł.K.AbrISzewSKIetal.Kraków2008,s.29.
8
Por.W.J.ONg:Oralnośćipiśmienność.Słowopoddanetechnologii.
Przeł.iwstępemopatrzyłJ.JAPolA.Lublin1992;U.Eco:Nieobecna
struktura.Przeł.A.WeINSberg,P.BrAvo.Warszawa1996.
9
A.LIPSKI:Sztukaarzeczywistośćpotocznegodoświadczenia.Świat
Artystycznyjakoprzedmiotanalizysocjologicznej.W:A.LIPSKI,
K.ŁęcKI:Perspektywysocjologiikulturyartystycznej.Warszawa
10
1992,s.39.
Ibidem,s.38.
11
Związanezkategoriąsztukisemantycznezagęszczeniełączysię
równieżztym,żewyodrębnionetutajifunkcjonującewszerokim
obieguspołecznympojęcieDsztukiprawdziwej”,sztukielitarnej
możebyćtakżeokreślanemianemsztukioficjalnej,profesjonalnej
(kryteriumspołecznegonadawcyiwytwórcy)ipodlegaćdalszym
klasyfikacjomwkontekściewewnątrzobszarowychpodziałówwob-
rębiepanującychwariantówkoncepcyjnychiparadygmatówsztuki.
12
Zakładamposługiwaniesiępojęciemsztukiwbrewjegoekwiwo-
kacyjnościiniefortunnejretoryceotwartości.Uznaję,podobnie
jakczynitoJolantaDąbkowska-Zydroń,żeDnadalmamyprawo
operowaćtympojęciem,corazczęściejzastępowanymjedynie
pytaniemoosobniczejegopojmowanie”.Por.J.DąbKowSKA-Zydroń:
Przedmiotnostalgicznywkontekściekulturywizualnej.W:Sztuka
współczesnaijejfilozoficznekomentarze.Red.T.KoStyrKo,
G.DzIAmSKI,J.ZydorowIcz.Poznań2004,s.205.Cowięcej,zakła-
damaktualnośćrozważańnadsztukąmimotego,żewielokrotnie
głoszono,nazbytjednakpospiesznie,jejkonieciśmierć.DJakzwyk-
le,gromkieproklamowaniekońca(zróżnychzresztąperspektyw)
okazałosięmocnoprzesadzone.Anisztukadzisiejszanieroztapia
sięcałkowiciewkulturzepopularnej,aniniezrywadefinitywnie
zetosemawangardowymizpraktykamiawangardy”.A.ZeIdler-
-JANISzewSKA,R.KubIcKI:Poszerzaniegranic.Sztukawspółczesna
wperspektywieestetyczno-filozoficznej.Warszawa1999,s.46.
13
Por.J.MArgolIS:Czym,wgruncierzeczy,jestł,s.139.
14
Niemyślętutajotym,co,kontestującsztukętradycyjną,nazywamy
dziśDpo-sztuką”,metasztuką,antysztuką,anarchosztuką,sztu-
kąnegatywnączyparasztuką,acostanowiczęśćdoświadczenia
współczesnejsztukielitarnej.Szerzejoproblematycemetasztuki
iparasztukipiszeG.BANASzAK.WedługniegoDdziałaniaparaarty-
stycznestanowiąnastępny,wstosunkudometasztuki,kroknadro-
dzeprzemian,wwynikuktórychztradycyjnejpraktykiartystycznej
wyłoniłysięnowe,powiązanezniąformyaktywnościtwórczej.
Oilemetasztukaniejakowzniosłasięponadsztukę,krytykując
ją,lecztakżeprojektującdlaniejnowezapleczaaksjologiczne
i»technologiczne«,otyleparasztukazdecydowałasięprzekroczyć
jejgraniceukształtowaneprzezkilkuwiekowątradycję”.Por.Idem:
Sztuka–metasztuka–parasztuka.W:Przemianywspółczesnej
#3/2015/STUDIAARTYSTYCZNE
13
