Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
RozdziałI.Wprowadzeniedoproblematykiprzestępstwaiwiny
przyczynowośćsprowadzałdojednejzkategoriipoznawczych,doprostego
następowaniapoprzyczynieAskutkuB.OdtypowegodlaI.Kantaliniowego
myśleniaoprzyczynowości,upraszczającegoznacznierzeczywistość,nie
sposóbsięnierzadkouwolnić.Pamiętaćjednakżenależy,żełańcuchyprzy-
czynowemożnatraktowaćwnajlepszymwypadkujakoprzybliżonyschemat
przebieguprocesówwkrótkichokresach,gdyżzakładająonefikcyjnąizolację
rozpatrywanegoprocesuodprocesówpozostałych65.Wdłuższychokresach
analizazjawiskjestmożliwaprzyodwołaniusiędoprawidłowościstatystycz-
nych.Dziejesiętak,gdyżrelatywniekrótkiczaspozwalanadokładniejsze
wyizolowanieprzyczynokreślonegozjawiska,coniezawszejestmożliwe
wdłuższymokresie,wktórymmożesiępojawićwielezmiennych.Znaczna
ilośćwarunkówpowodujepotrzebęichpogrupowania,tozaśprowadzido
wariantowegorozpatrywaniaproblemu,astądjużtylkojedenkrokdoana-
lizystatystycznej.Odizolowaniejakiegośukładuodotoczenia,odizolowanie
jakieśrzeczylubprocesuodichkontekstu,odizolowaniejakiejścechyod
zespołucechwspółzależnych,doktóregoonenależą,niczyminnymniż
aktamiabstrakcji,którychprzeprowadzeniejestnierzadkoniezbędne,ito
nietylkoprzystosowaniupojęćprzyczynowych,aletakżeprzywszelkim
badaniu,zarównoempirycznym,jakiteoretycznym66.Analizajestjednak
jedynymznanymsposobemosiąganiaracjonalnegorozumieniacałości.
Metodarozkładaniacałościnasztuczniewyizolowaneskładniki,anastępnie
podejmowaniapróbyichsyntezypozwalananajlepszezrozumienierzeczy-
wistości.Pamiętaćprzytymzawszenależy,żedoskonałaizolacjaniejest
faktem,leczhipotezą,którązmuszenijesteśmyzałożyć,jeślichcemyopisać
złożoneiwspółdziałająceukładyświatamaterialnegojakoukładyproste
ischematyczne,czylitakie,którebędziemywstaniezrozumieć67.Przewidy-
wanieprowadzitakżezkoniecznościdoobjęciazjawiskspostrzeganych
wpostacizwiązkuprzyczynowegoprzezrozczłonkowaniezdarzeńna
przyczynyiskutki,gdyżbeztegoprzewidywanieniedałobysięuskutecznić,
azamierzonycelniedałbysięosiągnąć.WocenieW.Biegańskiegonie
przyrodzonewłaściwościumysłu(teoriaI.Kanta),leczpotrzebaprzewidy-
65M.Bunge,Oprzyczynowości...,s.160.
66M.Bunge,Oprzyczynowości...,s.162.
67M.Bunge,Oprzyczynowości...,s.163.
44