Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
I.1.Celebadawczeipodstawowezałożeniateoretycznepracy
wościrozumienia,przewidywaniaidziałanianapodstawiewiedzyobiektyw-
nejowaniemożliwośćprzedstawiasięinaczejniżzpunktuwidzeniapod-
miotu,którymawtymzakresietylkoograniczonemożliwości.Czyzatem
możnaprzyjąćfunkcjonowaniepewnejregułynadrzędnej,któramówi,że
nwolnocipodejmowaćtylkotakieaktywności,doktórychjesteśnależycie
przygotowany,zarównopodwzględemwiedzy(statycznejorazprocedural-
nej),jakipodwzględemtechnicznym(sprzętorazmateriały)”?Przyjęcie
tezyofunkcjonowaniutakiejregułypozwoliłobynarozszerzeniewpewnych
wypadkachgraniczarzucanejniewiedzypodmiotudostanuwiedzy
obiektywnej.Gdziejednakupatrywaćpodstawdooparciafunkcjonowania
owejreguły?Wmoimprzekonaniudostarczajejwiedzaoprzyczynowości.
Niepodejmującpróbyrozstrzygnięciaproblemugłównejzasadyindetermi-
nizmuczydeterminizmu,zwrócićjednakżenależyuwagęnarolęmyślenia
przyczynowegowbudowaniupojęciaodpowiedzialności,atakżenarolę
stanuwiedzyobiektywnejnapoglądywtymzakresie.
ZdaniemL.Petrażyckiegowieluteoretykówzróżnychdziedzin,posługując
sięteoriąprzyczynowości,niezasadnieredukowałaswojeanalizydobadania
wpływujednegobądźconajwyżejkilkuczynnikówzewnętrznych,naiwnie
wtensposóbupraszczajączwiązkiprzyczynowe61.Autorpodkreśliłprzy
tym,żeteorięprzyczynowościnależyrozumiećzarównojakozasadębezgra-
nicznejmnogościczynnikówiprzyczyn(wpływów,działań,współdziałań,
przeciwdziałańprzyczynowych),jakizasadębezgranicznejmnogościskut-
ków,rezultatówprzyczynowychzjawiskrealnych62.Wywiódłdalej,żezobu
zasad,którewpołączeniuokreśliłjakonzasadębezgranicznejzłożoności
sieci(lubrozgałęzień)związkówprzyczynowych”,wynikazasadaabsolutnej
nieregularności,nieprawidłowościzjawiskrealnych63.Uznałnastępnietakże
zasadęnabsolutnejindywidualnościzjawiskrealnych”zazasadęnieszablo-
nowości,nietożsamościtychzjawisk,zasadęistnienianiezliczonegomnóstwa
różnicnawetmiędzyzjawiskami,którewydająsięnamzupełnietakiesame64.
PowyższezałożeniastanowiłyzasłużonąkrytykępoglądówI.Kanta,który
61L.Petrażycki,Szkicefilozoficzne.Otakzwanejmetodziekrytycznejorazometafizyceifilozofii
praktycznejKanta,Warszawa1939,s.75.
62L.Petrażycki,Szkice...,s.87.
63L.Petrażycki,Szkice...,s.88.
64L.Petrażycki,Szkice...,s.91.
43