Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
I.1.Celebadawczeipodstawowezałożeniateoretycznepracy
waniazmuszanasdoopisywaniazmianwzdarzeniachprzypomocykon-
strukcjistosunkuprzyczynowego68.
Zatem,abyprocesmożnabyłotraktowaćjakoprzyczynowy,spośródogółu
czynnikówdeterminującychmusizostaćwyodrębnionybądźjedenzczyn-
nikówprzyczynowych,bądźjedenzeskutków69.Skutkiemnazywamprzy
tymtenzczynników,którywdrodzewzajemnegooddziaływaniauległ
wistotniejszysposóbzmianiepodwpływempozostałych,acozatymidzie,
przyczynąokreślamtenzczynników,którytejzmianieuległwstopniu
mniejszym70.Oczywiściesytuacja,wktórejtylkojedenzczynnikówulega
zmianie,acozatymidzie,podziałnaprzyczynęiskutekjestwpełniklarow-
ny,jestpewnymstanemidealnymstanowiącympunktodniesieniaiułatwia-
jącymdalsząanalizę.Wracajączaśdogłównegonurturozważań,zaakcen-
towaćnależy,izolacjazawszeoznaczalekceważenieresztyczynników,co
metodologiczniejestzabiegiempoprawnym,aleontologiczniebudzićmusi
zastrzeżenia.Koncepcjałańcuchaprzyczynowegomacharakterskrajnie
abstrakcyjnyibardzoczęstopomijaczynniki,którenazwalibyśmydalszymi
albobliższymiprzyczynamilubdalszymialbobliższymiskutkami.Łańcuch
przyczynowy,jakikolwiekmiałbyonkształt,możebyćtraktowanytylkojako
hipoteza,którejprawdziwośćnależydowieśćbądźktórąnależyprzyjąćza
prawdziwą,gdyżniesposóbjejwżadensposóbobalić71.Choćłańcuchy
przyczynowewrzeczywistościnieistnieją,topodpewnymiwzględami
wograniczonychobszarachiwkrótkichinterwałachczasowychdająone
częstozadowalającyobrazprzybliżonyiadekwatnewyjaśnieniezasadniczego
mechanizmustawaniasię72.
68W.Biegański,Teoriapoznaniazestanowiskazasadycelowości,PraceFilozoficzne,
red.W.Heinrich,nr3,Warszawa1915,s.53.
69Zpunktuwidzeniaprewidyzmuwyróżnićzkoleinależyczłon,zktóregoprzewidujemy,iczłon,
któryprzewidujemy-W.Biegański,Teoria...,s.50.
70InaczejT.Kotarbiński,Ostosunkusprawstwa,PrzeglądFilozoficzny1925,rocznikXXVIII,nr2,
s.151;przedruk(w:)T.Kotarbiński,Wybórpism,t.2,Myśliodziałaniu,Warszawa1957,
s.365-386.
71Por.K.R.Popper,Epistemologia...,s.23-28.
72M.Bunge,Oprzyczynowości...,s.168iliteraturatamcytowana;takżeW.Biegański,Teoria...,
s.60.
45