Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
RozdziałI.Wprowadzeniedoproblematykiprzestępstwaiwiny
alerównieżodtakzwanychstrukturpoznawczych,czylizakodowanej
wpamięcitrwałejwiedzy,zdobytejwtokuuczeniasięimyślenia.Zwolennicy
tejkoncepcjiakcentują,człowiekjestukłademsamodzielnymitwórczym,
zaśpodstawowąmetodąprowadzącądozmianzachowaniaidoświadczeń
podmiotujestwychowanie,czylisystematyczneicelowekształcenieczłowie-
kanapodstawieosiągnięćwspółczesnejpedagogiki53.Człowiekmanietylko
zdolnośćpozyskiwaniainformacjipoprzezjejposzukiwanielubnegatywną
selekcję,aletakżezdolnośćdowytwarzaniawiedzywprocesie,któryJ.Ko-
zieleckinazywawuproszczeniumetabolizmeminformacji.Wiedzamoże
miećcharakterbądźdeklaratywny,czylistanowićdaneofaktach,bądź
proceduralnyistanowićsiećdanychometodach,strategiachczysposobie
działania54.Umiejętnośćprowadzeniadyskursuzinnymiludźmiczyteż
nadawaniazdobywanyminformacjomokreślonychwartościsprawia,że
człowiekjestwstaniepodejmowaćzachowaniaceloweisprawowaćnad
nimipoznawcząkontrolę55.
Tenwstępnyzaryspoglądówdawnejiwspółczesnejpsychologiipozwala
zastanowićsięnadpytaniem,czyzasadnejestmówienieozdolnościczłowie-
kadoodpowiedzialnościkarnejpodwzględempozytywnym,oznaczającej
zpunktuwidzeniajednostkitakiekwantumswobodyprzyrealizacjizacho-
wania,którepozwalaprzypisaćjejodpowiedzialnośćkarnązazrealizowany
czynzabroniony.
F.vonLisztnazywazdolnośćpoczytalnościąkryminalnąiupatrujejej
istotywzdolnościczłowiekadonormalnejpobudliwości,czylinormalnego
kierowaniasiępobudkami.Całątrudnośćwzrozumieniutegopojęciaipo-
sługiwaniusięnimwprawiekarnymupatrujeF.vonLisztm.in.wodpowie-
dzinapytanie,njakąpobudliwośćnależyuważaćzanormalną”56.Wmoim
przekonaniuupodstawtakpostawionegopytaniależypróbazbudowania
modelowegowzorcaosobowego,którymiałbytypowecechywyznaczające
standardwzorucnótiwartościwodniesieniudocałościspołeczeństwa
53J.Kozielecki,Koncepcje...,s.13;por.takżeM.Bunge,Oprzyczynowości.Miejscezasadyprzyczy-
nowejwewspółczesnejnauce,tłum.S.Amsterdamski,Warszawa1968,s.230.
54J.Kozielecki,Koncepcje...,s.175-177.
55J.Kozielecki,Koncepcje...,s.170.
56E.Krzymuski,Determinizm...,s.37.
40