Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
25
justowarzyszeniagospodarcze,kulturalne,religijneitp.stanowiłystały
iczęstyelementkrajobrazuspołecznego15.
JednąznajważniejszychcechodróżniającychpolskojęzycznychGórno-
ślązakówimieszkańcówzachodniejczęściGalicjibyłaskłonnośćdoutoż-
samianiasięzodmiennymiwymiaramipolskiejtradycji.Wokręguprze-
mysłowymobowiązującymwzorcembyłaplebejskaczyteżludowa
spuścizna,natomiastwMałopolscewXIXw.wciążpozostawałaaktualna
tradycjaszlachecka,anawetmagnacka.Wiązałosiętoniewątpliwiezpozy-
cjąspołecznązajmowanąprzezobiegrupypoddaneanalizie,tazaśczęsto
byławypadkowąposiadanegowykształcenia.NaGórnymŚląskuodnotowa-
nodeficytPolakówzakademickimcenzusem.Zupełnieinaczejkształtowała
siępodtymwzględemsytuacjawGalicji.Nadanietemuobszarowiprzywi-
lejówautonomicznychwiązałosięrównieżzespolszczeniemuniwersyte-
tów:JagiellońskiegoiLwowskiego,atakżePolitechnikiLwowskiej.Uniwer-
sytetJagiellońskiobrałjęzykpolskijakowykładowyw1861r.,choć
początkowozniewielkimiograniczeniami.Do1870r.językniemieckizo-
stałzUniwersytetuJagiellońskiegocałkowicieusunięty.W1871r.język
polskinarównizukraińskimzacząłobowiązywaćwewszechnicylwow-
skiej,aod1877r.takżenapolitechnicewtymmieście,którejprzyznano
wówczaspełnięprawakademickich.Naobuuniwersytetachzmianieuległa
równieżtematykastudiówzostałabardziejdostosowanadonarodowych
oczekiwańsłuchaczy.WostatniejćwierciXIXw.wzrósłpoziomnauczania
przedmiotówhumanistycznych,wtymprawa.Zpunktuwidzenianiniej-
szychrozważańważnebyłoto,żewykładyprawniczeprowadziliprofesoro-
wiebędącywcześniejpraktykującymisędziami.Dotyczyłotom.in.Józefa
Bossowskiego,TadeuszaDziurzyńskiegoczyJuliuszaMakarewicza.Zmiany
tespowodowałyszybkiwzrostliczbypolskichstudentów,podniosłytakże
przeciętnypoziomichwykształcenia.Możliwośćnaukiwewłasnymjęzyku
ipostosunkowoniewygórowanejcenie(nieobejmującejwszakniebagatel-
nychkosztówdojazduikosztówutrzymaniasięzdalaoddomu)spowodo-
wała,żeliczbainteligencjiwGalicjizaczęławyraźniewzrastać.Dotyczyłoto
wrównymstopniuzachodniej,jakiwschodniejczęścidzielnicy.Jużwla-
tach80.XIXw.inteligencjęwGalicjiszacowanonakilkanaścietysięcy
osób,aw1890r.na63,5tys.16Zpunktuwidzeniaprzyszłychpotrzeb
państwapolskiegoniebyłtomożewskaźnikszczególnieimponujący,tym
Społeczneuwarunkowaniażyciapublicznego...
15M.JANOWSKI:Inteligencjawobecwyzwańnowoczesności.Dylematyideowepolskiejdemo-
kracjiliberalnejwGalicjiwlatach1889—1914.Warszawa1996,s.68—69;K.GRÜNBERG,
B.SPRENGEL:Trudnesąsiedztwo.Stosunkipolsko-ukraińskiewX—XXwieku.Warszawa2005,
s.176,180,195—196;J.CHŁOPECKI:Galicjaskrzyżowaniedróg.W:Galicja...,s.28—31,36—37;
J.WÓDZ,K.WÓDZ:Galicyjskatożsamośćmozaikowaczymozaikatożsamościgalicyjskich.W:Ga-
licja...,s.56—58;I.IHNATOWICZ,A.MĄCZAK,B.ZIENTARA,J.ŻARNOWSKI:Społeczeństwo...,
s.546—547.
16Daneza:J.ŻARNOWSKI:StrukturaspołecznainteligencjiwPolscewlatach1918—1939.War-
szawa1964,s.102.