Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
27
niepodległegopaństwapolskiegoobsadainstytucjiwymagającychcenzusu
akademickiegoorazjednoznaczniepolskiegonastawieniabyłamożliwanie-
malwyłączniesiłamiMałopolski18.
SporyodsetekpolskiejinteligencjiprzedIwojnąświatowącechował
takżestrukturęspołecznąŚląskaCieszyńskiego.Byłatozoczywistych
względówgrupamniejlicznaodinteligencjigalicyjskiej,choćzracjigeo-
graficznejbliskościwstosunkudoGórnegoŚląskamogłaona,wprzypad-
kuznalezieniasięwjednymorganizmiepaństwowym,odegraćistotnąrolę
czynnikazasilającegookręgprzemysłowywpolskiewarstwywykształcone.
Cieszyńskainteligencjakorzystałazwiększościtychsamychdobrodziejstw
politykinarodowościowejHabsburgów,którestałysięudziałemPolaków
wGalicji.Jeszczewlatach80.XIXw.warstwywykształconewtejczęści
Austro-Węgierbyłynieliczne.Tymniemniejgwarantowanaprzezustawo-
dawstwoaustriackiemożliwośćzakładaniapolskichszkółstwarzaładogod-
newarunkidorozwijaniaedukacjiiżycianarodowego.Nieprzeciwdziałały
imstosunkowonielicznegrupymniejszościoweCzesiiNiemcy,bardziej
mobilizującdotworzeniakolejnychpolskichorganizacjispołecznych.
Wśródnichistotnąrolęodegrałyzwiązkiłączącewswychprogramach
hasłaedukacyjneipatriotyczne.Dotakichnależałynp.„Jedność”,dzia-
łającaod1886r.,przedewszystkimwśródmłodzieżygimnazjalnej,czyko-
rzystającyzjejdoświadczeń„Znicz”,skupiającypolskichstudentów.
Członkamiobutychorganizacjibyłowieluprzyszłychsędziówiadwoka-
tów,znanychzeswejpracyzawodowejiaktywnościspołeczno-politycznej
wokresiemiędzywojennym(np.JerzyBalon,IgnacyŻagan)19.
Analizującróżneprzejawyżyciapublicznego,zarównonaŚląskuCie-
szyńskim,jakiwzachodniejczęściGalicji,niewolnozapominaćtakże
okulturotwórczejroliKrakowa,rzutującejnacałokształtmiejscowychsto-
sunkówspołecznych.Zracjiskupieniawtymmieścienajważniejszychpol-
skichszkół,urzędówiinstytucjikulturalnychwłaśnieKrakówbyłniekwe-
stionowanymcentrumżycianarodowego.WostatniejćwierciXIXw.
zdystansowałwtejrolinawetLwów,gdziekonkurencjazestronyna-
pływającychzprowincjiUkraińcówniepozwalałanarealizacjętakambitne-
goprogramunarodowego,jakipojawiłsięwzachodniejGalicji.WKrako-
wiedominowałaludnośćrzymskokatolicka(w1910r.stanowiłablisko
Społeczneuwarunkowaniażyciapublicznego...
18A.ŚWIDERSKA:Trwachoćprzeminęło.W:Kopiecwspomnień.Kraków1959,s.152—153;
T.GĄSOWSKI:Strukturaspołeczno-zawodowaŻydówgalicyjskichnapoczątkuXXw.„Biuletyn
ŻydowskiegoInstytutuHistorycznego”1988,nr1—2,s.72—74;IDEM:GalicjaHżydowskima-
tecznik”.W:Galicja...,s.130;I.IHNATOWICZ,A.MĄCZAK,B.ZIENTARA,J.ŻARNOWSKI:Społeczeń-
stwo...,s.526—528.
19M.FAZAN:PolskieżyciekulturalnenaŚląskuCieszyńskimwlatach1842/48—1920.
Wrocław—Warszawa[b.r.w.],s.87—96;A.TARG:ZaryshistoriiHZnicza”.W:KsięgaoŚląsku,wy-
danazokazjijubileuszu35-letniegoistnieniaHZnicza”.Red.A.TARG.Cieszyn1929,s.210—230;
J.GOLEC,S.BOJDA:Słownikbiograficznyziemicieszyńskiej.T.1.Cieszyn1993,s.28;K.NOWAK:
LeonWolf...,s.20—26.