Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
28
CzęśćI.Definicjaschole
wfalandze18.Innipoprostuujmowalipaideięjakorozwiązaniewcałości
służąceiskupionenawojnie.Tukidydespisał,żezpowodupaideinakie-
rowanejnakształceniemęstwa(andreia)życieSpartanbyłopełnetrudów
(epiponos)19.WinnymmiejscukazałSpartanommówićosobie,żesą
polemikoi,nwojowniczy”,podkreślając,żewojowniczośćstanowiławynik
porządku(toeukosmon)zaprowadzonegowSparcie20.Opierałsięonna
dwóchcnotach:sophrosyneiaischyne.Polisspartańskamiałauczyćmłodych
ludziopanowaniaipoczuciawstyduwprzekonaniu,żepołączenietych
cnótskutkowaćbędzieodwagą(eupsychia)niezbędnąnapoluwalki.Pla-
tonzarzucałSpartanom,żewychowywaliswojedziecigłównienadobrych
żołnierzy,alenienasprawnychzarządcówpolisimiasta(asty);żemęstwo
(andreia)wichhierarchiicnótdominowałonadinnymi,choćpowinno
ustępowaćimmiejsca21.Ksenofontstwierdzał,żeSpartanienoddziecka
ćwiczylisięwwojnie”(ekpaidonprostonkatagenpolemontenaskesinpoio-
untai)22.Jakwspomniano,takżedlaArystotelesapaideiabyłanakierowana
wyłącznienajedenrodzajcnoty:andreię.
Takiepostawieniesprawykażemyślećopaideijakoookresiewytężo-
nejascholii.Zdotychczaswymienionychelementów,którewchodziływjej
skład,jednaktylkokradzieżeićwiczeniafizycznemożnarozpatrywaćjako
zajęciapodejmowanenacodzieńiprzezwszystkichchłopców.Krypteia,
jakwskazująźródłazczasówrzymskich(wzmiankizepokiklasycznejnic
natentematniemówią),obejmowaławyłącznienielicznychmłodzień-
cówibyławydarzeniemjednorazowym:poprzejściupróbymłodzieńcy
wchodzilidogronadorosłych.HarpagaiwświątyniArtemidyOrthiitakże
odbywałysięjednorazowo,tyleżerytuałmiałmiejscenawcześniejszym
etapiewychowaniaiprawdopodobnieuczestniczyławnimwiększaliczba
chłopców.Gdyprzyjrzećsięjedynemuzachowanemuwcałościopisowi
spartańskiejpaideizepokiklasycznej(idzienaturalnieoopiszUstroju
politycznegoSpartyKsenofonta)zzamiarempodaniainnychkonkretnych
aktywności,któreSpartaniewykonywaliwcelukształtowaniaandreii,oka-
zujesię,żeniczegowięcejnieznajdziemy.OcalałewzmiankizUstrojupoli-
tycznegoSpartyKritiasa,naktórymwzorowałsięKsenofont,niepodejmują
18Zob.rozdziałIII.5.
19Tuc.2,39.
20Tuc.1,84.
21Pl.Leg.666E–667A.
22Xen.Hell.7,1,8.
