Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
26
CzęśćI.Definicjaschole
bezzezwolenianależałydoprzeszłości,aleniedokońcawiemy,jakodle-
głej.Odwołaniesiędoprzykładuharmostai(onichniżej),którzyulegali
zepsuciuzagranicą,wskazuje,żenapewnowokresiepowojniepelopone-
skiejjużnieobowiązywały.
Drugągrupęrozwiązaństanowiłyzakazypodejmowaniaokreślonych
aktywnościnacodzień.Herodotpisałwłaściwienietyleozakazie,ale
oszczególnympoważaniuprzezSpartantych,którzyzdalatrzymalisię
odcheironaksia,azwłaszczantych,cobyliprzeznaczenidowojny”(touses
tonpolemonaneimenous)8.Uwagitepadająwkontekścieprzekazuozwy-
czajachegipskichKalasiriów,którymniewolnobyłouprawiaćżadnego
rzemiosła,leczprzedewszystkimćwiczyćsięwdziedzicznymzawodzie
wojennym.Herodotzastanawiałsię,czyzwyczajtenpojawiłsięwGrecjiza
ichpośrednictwem,czyjakichśinnychludów,leczniewątpił,żepodobna
sytuacjamiałamiejscewSparcie.Izokratestwierdził,żepaństwozaspo-
kajałowszystkiepotrzebyżycioweSpartan,abymoglioddawaćsięsztuce
wojennej;dodawał,żeniezajmowalisięonitechneincałkiempoświęcali
sięsłużbiewojskowej(strateia)”9.WreszciePlatonopisywałSpartanjako
wojowników10.Niepracowalinaroli,niezajmowalisięrzemiosłemaninie
podejmowalipracyzarobkowej(chrematismos)11.
Spartanieniemusielipracowaćwtakimznaczeniu,wjakimrozumieli
toGrecy,awięcstaraćsięośrodkinaprzetrwanie12,ponieważkomfort
8Hdt.2,166–167.
9Isoc.11,18.
10Pl.Resp.545A–550C.
11Należyjednakpodkreślić,żeniezawszetakbyło.JakwykazałCartledge1976[1],
obywatelespartańscyzajmowalisiętechnewepocearchaicznej,aodejścieodtechne
iwogólecheironaksiinastąpiłowepoceklasycznej,choćniewiemy,kiedydokładnie.Być
możenformalnyzakaz”zostałwprowadzonydopierowczasachKsenofonta,awVw.p.n.e.
większośćSpartancharakteryzowałajedyniensilnanieformalnaniechęć”dorzemiosła,lecz
niesposóbtegopotwierdzić.WedleXen.Lac.7,1żadenSpartaninwjegoczasachnieupra-
wiałroli,rzemiosła,handluaniniebyłwłaścicielemstatku(podobniejakhomotimoizXen.
Cyr.,zwłaszcza4,3,12,zob.Azoulay2020,134–135).Szerzejnatematdziewięciuspar-
tańskich(byćmoże)rzemieślnikówzVII–VIw.p.n.e.piszątakżeFörtsch2001,78–81;
Prost2018,163–165.SpośródtejdziewiątkitrzechokreślanychjestjakoSpartiatai,inni
jakoLakedaimonioilubLakones.
12Gehrke/Heimgartner2006,374–375:scholeprzedewszystkimbyłarozumiana
jakowolnośćodkoniecznościzdobywaniaśrodkównażycie,zob.np.Pl.Leg.961B;Pl.
Plt.272BC;Pl.Ti.18B;Isoc.7,26;Arist.Pol.1269A;1273A;1292B;1328B;1331A
i1334A:przysłowienniewolnicyniemajączasuwolnego”(ouscholedoulois).
