Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozdział1.Mężczyźni
27
materialnyzapewniałyimmajątkiziemskie(kleroi).Naziemiachtych
pracowalizależnichłopi,heloci(heilotesbądźheilotai)13,zobowiązani
doprzekazywaniaczęściplonów.Temusiałybyćnatylewysokie,aby
pozwolićobywatelomnaprowadzenieszczególnegotrybużycia(diaita).
Wzwiązkuztymposiadanieklerosbyłonieodłącznymelementemstatusu
obywatelskiego14.Utratakleros–awłaściwienietyleutrata,coskurcze-
niesięmajątkuziemskiegodorozmiarówniepozwalającychnaopłacenie
comiesięcznychobowiązkowychskładeknasyssitia–oznaczałautracenie
obywatelstwa15.Spartaninbezkleros(lubzklerosprzynoszącymniewielkie
dochody)musiałbypodjąćdziałalnośćzarobkową16.Tazkoleiuniemoż-
liwiałabymuskuteczneoddawaniesiępracy,jakąSpartaprzewidziaładla
swoichobywateli:aktywnościomwsłużbiewojnyipaństwa.
Trzeciagruparozwiązańobejmujewłaśniekonkretneaktywności,do
którychSpartaniezostalizobowiązaniwramachprzygotowańdowojny.
Częśćznichwchodziławskładpaidei.Byłyto:krypteia,tajemniczo
brzmiąceharpagai,czylinporwania”(prawdopodobnierytuałwświątyni
ArtemidyOrthii,podczasktóregojednagrupachłopcówstarałasięporwać
serzołtarza,ainnaimtouniemożliwić),kradzieżeżywności,doktórych
zmuszanochłopców,abynauczyćichczujnościiprzebiegłościprzydatnej
nawojnie17orazgymnasiaalbosomatonaskesis(łączniezwalkamiwręcz),
mającenacelućwiczyćkondycję(eueksia)niezbędnąwdługotrwałejwalce
13Oterminachzob.np.Barnes2009.
14Cartledge1977,24nazwałSpartęnpaństwemrentierskim”,postrzegającSpartan
jakorentierówżyjącychznadwyżekpochodzącychzpracypodbitychludów.Materialne
podstawyżyciaSpartanwrazzichistotą–systememkleroi–opisałwmonumentalnej
pracyHodkinson2000.Znajnowszychpraczob.Figueira2018.
15JakstwierdziłArist.Pol.1271A.
16Kurczeniesię(bądźpowiększanie)majątkuprowadziłonaturalniedozmianwspo-
sobieżycia,awszczególnościdorezygnacjilubpodejmowaniaaktywnościwramachschole,
którewymagałyodpowiednichnakładówfinansowych.Słyszymy,żeniektórzySpartanie
choćniemusieliosobiściepracowaćnaroli,udawalisiędoswoichmajątków,abydbać
owysokośćplonówidoglądaćpracującychhelotów.Wydajesię,żewłaśnietaknależyrozu-
miećwzmiankęXen.Hell.3,3,5oobywatelachprzebywającychpozamiastemitroszczą-
cychsięokleros(zob.niżej).Wśródnichmogliznajdowaćsięzarównoci,którymgroziła
deklasacja(awięcobywatele,którzychcieliosobiściedopilnować,żebydochódzklerosbył
wystarczającydoopłaceniaskładkinasyssitia),jakici,którzychcielizadbaćoodpowied-
niowysokieplony,abymócangażowaćsięwbardziejkosztowneformyspędzaniaschole.
Powiązaniewielkościkleroiidochodów,któreprzynosiły,zformamispędzaniascholeoma-
wiambliżejwrozdziałachIII.6.iIII.7.
17Okryptei,harpagaiorazkradzieżyżywnościpiszęszerzejwrozdzialeIII.7.
