Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
nieżafektwzględemtreścistrukturypoznawczej).Samoocenastanowiwięcpo-
stawęwzględemsamegosiebie.Takieujęciesamoocenypozostajewzgodzieze
stanowiskiemprezentowanymprzezRosenberga(1965):Jajestwedługniego
jednymzobiektów,względemktórychmożnamiećpostawę(zwanąsamooceną).
Jakoobiektrozumiemytupodmiot(trudnobowiemmówićopostawiewzględem
psychicznejreprezentacji,chociaż—jakwyżej—możnarozpatrywaćpostawę
względemjejtreści).
Dlaczegowartozajmowaćsięsamooceną?WedługReykowskiego(1975,s.49)
„zachowanieczłowieka,szczególniewsytuacjinowej,jestwyrazemtego,cosam
osobiesądzi—odbiciemjegosamooceny”.
Samoocenamożedotyczyćposzczególnychaspektówpodmiotu,takichjakinte-
ligencja,atrakcyjnośćfizyczna,cechyosobowości,określoneumiejętności—wte-
dyzwanajestsamoocenącząstkową.Możeteżstanowićcałościowąocenęsiebie
—wtedyjestsamoocenąogólną.Biorącpoduwagękryteriumtrwałościsamo-
ocenęmożnarozważaćjakowzględniestałą,skrystalizowanąpostawęwzględem
samegosiebie—takzwanąsamoocenęglobalnąbądŹjakoaktualnieodczuwaną
emocjęlubafekt,którymożezmieniaćsięzsytuacjinasytuację—czylisamo-
ocenęchwilową(Wojciszke,2002).Wpierwszymprzypadkupsychologowieuży-
wająteżsformułowania:samoocenajakocecha,mającnamyślitrwałątendencję
dookreślonegosposobuwartościowaniawłasnejosoby,wdrugim:samoocenaja-
kostanpodmiotu,czylibieżącystanoszacowańsiebie.Terminy„samoocena
ogólna”i„samoocenaglobalna”używanesąwymiennie,cobyłobyuzasadnione
przyzałożeniu,żepierwszajest„wypadkową”(naprzykładśrednią)samoocen
cząstkowych,adruga—samoocenchwilowychiżeobiewypadkowesązbliżone.
Jednakżeomawianesamoocenycałościoweniestanowiąnawetwdalekimprzy-
bliżeniuśredniej(czyinnegouogólnienia)samoocencząstkowychanisamoocen
chwilowychiwydająsiępowstawaćniezależnieoddomniemanychskładowych
(Wylie,1961,zaŁukaszewski,1974).Jednązprzyczynogólnegoocenianiasie-
biebezwiększegozwiązkuzobiektywnymiprzymiotamiiosiągnięciamijestpo-
wszechnatendencjadoutrzymywaniasamoocenynawysokimpoziomie.Chociaż
wieluautorówpodajezgodniezlogiką,żesamoocenaniskaoznaczanegatywne
wartościowaniesiebie,zaśsamoocenawysokapozytywne(Kulas,1986;Porę-
biak,2005)—jakpiszeWojciszke(2002)samoocenatodziwnacecha,gdyżpra-
wieniemaosóbosamoocenienegatywnej.Rzeczywiście—zgodniezwynikami
badańnaponadtrzytysięcznejpróbieosób(Robin,Trzesniewski,Tracy,Gosling
iPotter,zaWojciszkeiDoliński,2008)—samoocenajestpozytywna(toznaczy
przekraczawartośćokreślonąjako„przeciętna”)wkażdejgrupiewiekowej.Wy-
sokasamoocenaoznaczawięcbardzopozytywnewartościowaniesiebie,nato-
miastniskasamoocenaniejestnegatywna,tylkolekkobądŹumiarkowaniepozy-
tywna.
Samoocenaglobalnajestczęstorozumianajako„poczuciewłasnejwartości”
iwtakimteżznaczeniuużywasięterminusamoocenapotocznie.Jednakżewli-
teraturzepsychologicznejterminpoczuciewłasnejwartościmawłasnąhistorię.
DlaReykowskiego(1975)oznaczaonpoczuciewłasnejważności,czyprzeświad-
17
