Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
stająsięczęściąwiedzypodmiotuosobiesamym)lubsąreprezentowanewJa
wsposóbnieadekwatny”(Drat-Ruszczak,2000,s.644).
WrozumieniuRogersapojęcieJastanowireprezentacjępoznawczą,czyli
zdefiniowanąwcześniejstrukturęJa—otylejednakspecyficzną,żeniejestje-
dyniesystememwiedzyosobie,aletakżezbioremsądówwartościujących.
Zdrugiejjednakstronyobecnieuznajesię,żestrukturaJatospecyficznysche-
matpoznawczy,silniewysyconyafektem,stanowiącyoszacowaniewiedzyoso-
bie.RogersowskiepojęcieJamożnawięcuznaćzadefiniowanąwewspółczesnej
psychologiipoznawczejstrukturęJa—zjednymwszakżezastrzeżeniem:treść
strukturyRogersamusispełniaćwarunkiwartości(nieznajdąsiętamzapisy
nieakceptowane).
Wprezentowanejpracyużywanywskróconejformietermin„Ja”będzie
oznaczałstrukturęJa,czyteżjaprzedmiotowe,któremożebyćobiektembadań
psychologicznych.Japodmiotowewydajesięprzekraczaćzakresdostępnypsy-
chologiinaukowej.Zdrugiejjednakstronyniektórzybadaczeniewidząpodstaw
dlastawianiawyraŹnejgranicymiędzyJapoznającymiJabędącymobiektem
poznania.NaprzykładGreenwaldiPratkanis(1984)argumentują,żenapodsta-
wieanalizyefektówpoznaniamożnawnioskowaćowłasnościachpoznającego
podmiotuiproponujądefinicjęJawiążącąprocespoznaniaijegotreśćwjed-
nymkonstrukcie.Wniniejszejpracypozostajemyprzyprzedmiotowymrozumie-
niuJa,nieprzeczącjednak,żeodwołujemysiępośredniodopozostającego
znimwrelacjiJapodmiotowego.
Podobnie„dwoiście”jakJamożnapojmowaćtożsamość.Jeśliprzyjmiemy,że
tożsamośćjestspostrzeganiem,czyteżdoświadczaniemwłasnejspecyfiki,od-
rębności,niepowtarzalnościorazswojejspójnościwczasieiprzestrzeni,wów-
czasmożliwestajesięwyróżnienietożsamościzperspektywypodmiotowej(jako
specyficznegoprzeżywania,odczuwania,doświadczaniaczyteżświadomościsa-
megosiebie)orazzperspektywyprzedmiotowej(jakosystemuwiedzyoswojej
specyfice).WedługdefinicjiJarymowicz(1991)tożsamośćosobistajestpodsys-
tememsamowiedzy,naktóryskładająsięcechynajbardziejcharakterystyczne
inajbardziejspecyficznedlawłasnejosoby,toznaczynajwyraŹniejodróżniają-
cewłasnąosobęodinnychludzi.Wtakimrozumieniutożsamośćstanowiczęść
Japrzedmiotowego,czyinaczej—fragmentstrukturyJa.Zkoleizilustracjiza-
prezentowanejprzezAnnęBrzezińską(2000)wynika,żestrukturaJastanowi
bazę,naktórejkształtujesiętożsamośćosobistajakoodmiennyjakościowoele-
ment(podobniejakstrukturaMystanowibazę,naktórejkształtujesiętożsa-
mośćspołeczna).Wtymujęciumamyzapewnedoczynieniaztożsamościązper-
spektywypodmiotowej.
Uważnejanalizywymagająrównieżwykorzystywanewpsychologiidefinicje
samooceny.JanuszReykowski(1975)poprzezsamoocenęokreśliłocenęsamego
siebie(własnejosoby)iswoichmożliwości,którapowstajepoprzezuogólnienie
ocensiebiewróżnychsferach.Jednazewspółczesnychdefinicjinazywasamo-
ocenąafektywnąreakcjęwzględemwłasnegoJa(Wojciszke,2002;Wojciszke,
Doliński,2008)—rozumianegozapewnepodmiotowo(chociażmożetobyćrów-
16
