Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozdziałpierwszy.Deiureacdeiurisdivisione–oprawieipodzialeprawa
27
201040Wdrugimokresiecesarstwa(dominacie),kiedyjedynympodmiotem,który
zachowałlegitymacjędotworzenianormprawapowszechnieobowiązującego,pozostał
cesarz(imperator),normyprawnepowstałewpoprzednichokresachwyróżnianych
whistoriiprawarzymskiegozostałykoncepcyjniezespolonewjednącałośćiokreślo-
nejakoprawostare,dawne(iusvetus,iusantiquum),którezaczętoprzeciwstawiać
prawucesarskiemu,tworzonemuwformiekonstytucjiokreślanychjużwówczasjako
leges(legesgenerales).Prawocesarskienazywanoprawemnowym(iusnovum,ius
extraordinarium).Nieoznaczatojednak,żeodrzuconodorobekprawnypoprzednich
epok.Przeciwnie,szukanowniminspiracji-częściowozuwaginatradycjonalizmmy-
ślenia,któryniepozwalałnaabsolutnąinnowacjębezodwołaniadotego,cojużbyło,
aczęściowozpowoduobiektywnejwartościdawnychrozwiązańprawnych;Fzob.:
cz.I,r.2,pkt4.2.4.
2020Relacjapomiędzyprawemnaturalnym(iusnaturae,iusnaturale)aprawempo-
zytywnym(iuspositivum)
•Rozróżnieniaprawanaturalnegoiprawapozytywnego,zaArystotelesem,doko-
nalistoicy.Prawonaturalnetoprawoidealne,wieczne,obowiązującepowszechnie
iopartenarozumie,prawopozytywnezaśtoprawoobowiązującewpaństwie.
WIw.p.n.e.,dziękiintensyfikacjikontaktówzeświatemhellenistycznym,wRzy-
mierozwinęłasięświadomośćznaczeniaprawanatury,awrazzniąwktórymś
momenciemusiałypojawićsiępytaniaorelacjęprawanaturalnegoiprawaobo-
wiązującego:Czyobaporządkisą-powinnybyć-zesobązwiązane?Czyprawo
naturypowinnookreślaćtreść(iformę)prawapozytywnego,czymożeprawo
obowiązującepowinnobyćoderwaneodkontekstuprawanaturalnego?Czyów
naturalnyrozsądek-rationaturalis-jakouzasadnieniedlaprzyjęciaokreślonych
rozstrzygnięćproblemówprawnychjestprzejawempartycypacjiporządkunatu-
ralnegowporządkuludzkim,wszczególnościwmasienormokreślanejjakoius
gentium?
•?Choćdlajurystówprawonaturyniemiałoznaczeniasystematycznegoani
dogmatycznego,tojednakliczneproponowaneprzeznichrozwiązaniaprawne
uzasadnianebyływłaśnieprzezodwołaniedonaturalnegorozsądku(naturalis
ratio)czynaturalnejsłuszności(aequitasnaturalis)0Cowięcej,propozycja
rozstrzygnięciaznajdującatakieuzasadnienieniewymagałajużdodatkowego
wzmocnieniazuwaginajejoczywistą(palam,manifestum,evidens)słuszność
itrafność.
Gaius2aur.D.44,7,1,9:Siid,quoddaristipulemur,
talesit,utdarinonpossit,palamestnaturaliratione
inutilemessestipulationem[ł].
nJeślito,coprzyrzekamyprzekazaćtytułemświad-
czenia,jesttegotypu,żeniemożezostaćprzekaza-
ne,jestoczywiste,żezgodnieznakazemzdrowego
rozsądkustypulacjabędzienieskuteczna[ł]”
.
•Niemniejjednakmożnawskazaćtakżeprzypadkioczywistejniezgodnościporząd-
kuobowiązującegoiporządkunaturalnego.Najlepszymprzykłademjestinstytucja
