Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
26
Częśćpierwsza.Powstanieirozwójprawa
Ulpianus1inst.D.1,1,1,4:Iusgentiumest,quogen-
teshumanaeutuntur,quodanaturalirecederefacile
intellegerelicet,quiailludomnibusanimalibus,hoc
solishominibusintersecommunesit0
Gaius1inst.D.1,1,9:Omnespopuli,quilegibuset
moribusreguntur,partimsuoproprio,partimcom-
muniomniumhominumiureutuntur.namquod
quisquepopulusipsesibiiusconstituit,idipsius
propriumcivitatisestvocaturqueiuscivile,quasi
iuspropriumipsiuscivitatis:quodveronaturalis
ratiointeromneshominesconstituit,idapudomnes
peraequecustoditurvocaturqueiusgentium,quasi
quoiureomnesgentesutuntur.
Papinianus2def.D.1,1,7pr.:Ius[ł]civileest,quod
exlegibus,plebisscitis,senatusconsultis,decretis
principum,auctoritateprudentiumvenit0
Paulus14adSab.D.1,1,11:Necminusiusrecteap-
pellaturincivitatenostraiushonorarium[ł].
nPrawoludów[narodów]jesttotakieprawo,
któregoprzestrzegają[wszystkie]ludy;łatwodo-
strzec,żeróżnisięonoodprawanaturalnego,po-
nieważ[prawonaturalne]jestwspólnewszystkim
stworzeniom,tamtozaśludziommiędzysobą”.
nWszystkieludy[narody],którerządząsięusta-
wamiizwyczajami,stosujączęściowoswojewłasne
prawo,częściowozaśtowspólnedlawszystkichlu-
dzi;albowiemtoprawo,którekażdynaródsam
dlasiebieustanowił,jestprawemjemuwłaściwym
inazywasięprawemobywatelskim,jakowłasne
prawosamejspołeczności;tozaś,cozewzględuna
naturalnyrozsądek[naturalisratio]zostałozaak-
ceptowaneprzezwszystkichludzi,tegowszyscyna
równiprzestrzegająitonazywasięiusgentium,jako
żetegoprawaprzestrzegająwszystkieludy”
„Prawem[ł]obywatelskimjestto,którepocho-
dzizustaw,ustawzgromadzeńludowych,uchwał
senatu,rozporządzeńcesarskich,mądrościjury-
stów”
nNiemniejprawosłuszniejestwnaszympaństwie
określanejakoprawourzędnicze[ł]”
0
.
.
Iuscivile,
iusQuiri-
tium
Iushonora-
rium
Iusgen-
tium
prawna
Masa
•najdawniejszawarstwaprawarzym-
•surowośćiformalizmrozwiązań
•normyprawnepowstałedziękidzia-
•elastycznośćiciągłaaktualizacja
•normyprawne,którewykształciły
•rozwiązaniaprawneuwzględniają
skiego
prawnych
łalnościurzędników
rozwiązańprawnychwceludostoso-
waniaichdofaktycznych,zmieniają-
cychsiępotrzebspołeczeństwa
sięwobrociehandlowympomiędzy
społecznościąrzymskąainnymi
społecznościami(cudzoziemskimi)
zamieszkującymibasenMorzaŚród-
ziemnego
takiewartości,jak:słuszność(aequ-
itas),zaufaniedokontrahentaidobra
wiara(fides,bonafides)
Charakterystyka
•zwyczaj(mosmaio-
•ustawy(legesroga-
•edyktyurzędników
•zwyczajerzymskie,
•prawaobce
rum)
tae,plebiscita)
(edictamagistra-
tuum):pretorów,
edylówkurulnych,
namiestników
prowincji
zgodnezprawem
innychludów
Źródła
•obywatelerzymscy
•Latyni,peregryni,
•obywatelerzymscy
•wszystkiepodmioty
Podmiotowyzakres
(civesRomani)
jeśliotrzymaliius
conubii,iuscom-
mercii
iperegryni
prawa,bezwzględu
naobywatelstwo
czypochodzenie
obowiązywania
