Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozdziałpierwszy.Deiureacdeiurisdivisione–oprawieipodzialeprawa
25
Ulpianus1inst.D.1,1,1,2:[ł]publicumiusestqu-
odadstatumreiRomanaespectat,privatumquod
adsingulorumutilitatem:suntenimquaedampu-
bliceutilia,quaedamprivatim.
Papinianus2quaest.D.2,14,38:Iuspublicumpriva-
torumpactismutarinonpotest.
n[ł]prawempublicznymjestto,któredotyczy
ustrojupaństwarzymskiego,prywatnymzaśto,
któredotyczykorzyścijednostek,sąbowiempew-
ne[normy]ogólnie[publicznie]użyteczne,inne
natomiastsąkorzystnedlajednostek”
nPrawopubliczneniemożebyćzmienianeumowa-
miosóbprywatnych”
.
0
201020Zarównoprawopubliczne,jakipraworegulującestosunkiprywatnoprawnemię-
dzypodmiotamiprawadzielonebyłoprzezstarożytnychnaprawoniepisane(iusnon
scriptum)iprawopisane(iusscriptum).Podstawądlategorozróżnieniabyłsposób
powstawanianormprawnych;Fzob.:cz.I,r.2,pkt4.1,pkt4.2,pkt4.3.
Ulpianus1inst.D.1,1,6,1:Hocigituriusnostrum
constatautexscriptoautsinescripto[ł].
I.1,2,9:Exnonscriptoiusvenit,quodususcompro-
bavit.Namdiuturnimoresconsensuutentiumcom-
probatilegemimitantur.
Pomponiusl.s.enchir.D.1,2,2,12:Itaincivitateno-
straautiure,idestlege,constituitur,autestproprium
iuscivile,quodsinescriptoinsolaprudentiumin-
terpretationeconsistit[ł].
nTozaśnaszeprawoopierasięnaprawiepisanym
alboniepisanym[ł]”
nPrawemniepisanymjestto,cozostałopotwier-
dzonewpraktyceprzezstosowanie;albowiem
długotrwałezwyczaje,potwierdzoneprzezzgodę
stosującychje,przybierająpostaćustawy[prawa]”
nTakwięcwpaństwienaszymustanowionejestal-
boprawo,tojestustawa[ustawaXIItablic],albo
właściweprawoobywatelskie,które,wformie
niepisanej,opierasięnasamejtylkointerpretacji
jurystów[ł]”
.
.
.
201030Zpunktuwidzeniazakresupodmiotowegowiązaniaiobowiązkuprzestrze-
ganianormprawnychprawoprywatnedzielononaprawoobywatelskie(iuscivile,
iusQuiritium)orazprawocudzoziemców,obcych(iusperegrinorum).Przyczyną
ipodstawątegorozróżnienianormbyłazasadapersonalności(osobowości)prawa,
przyjmowananagruncieprawaprywatnego,zgodniezktórąkażdaosobawinnabyła
przestrzegaćnormwłaściwychdlaswejcivitas,czylispołecznościnarodowej,zktórej
sięwywodziła.Niemniej,dziękipraktyceurzędniczej,pewnewspólnezwyczajeoparte
nanaturalnym,zdrowymrozsądku(naturalisratio),któreformowałymasęprawną
określanąjakoprawoludówlubnarodów(iusgentium),byłyprzejmowanedoprawa
właściwegodlaobywatelirzymskich(civesRomani),ajakoskładnikmasynormatywnej
tworzonegoprzezurzędników(magistratus)prawaurzędniczego(iushonorarium)
zaczynałyregulowaćstosunkiprywatnoprawnetakżemiędzyobywatelamirzymskimi;
Fzob.:cz.I,r.2,pkt4.2.2.
Ulpianus1inst.D.1,1,1,2(infine):[ł]privatumius
tripertitumest:collectumetenimestexnaturalibus
praeceptisautgentiumautcivilibus[=I.1,1,4].
n[ł]prawoprywatnedzielisięnatrzyczęści:skła-
dasiębowiemzprzepisówprawanaturalnegoalbo
[zprzepisów]prawaludów,albo[zprzepisów]pra-
waobywatelskiego”
.
