Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
DariuszDziuba,AnnaDudek,JoannaGęborek,AgataPiątkowska
jąograniczonezdolnościprowadzeniarozmowy.Standardowydialogskładasięzdwóch
aspektów:treściprzedmioturozmowyiformy.Tapierwszakształtowanajestprzezjęzyk
(słowo),drugawyrażonajestprzezaspektniewerbalny.Efektywnydialogtotaki,wktó-
rymosobamówiącapatrzynaswojegorozmówcę,sprawdza,czyrozmówcapodążazasen-
semrozmowy,czyjestzaciekawiony,czypotrzebujewyjaśnienia,czyprzypadkiemniewie
ofaktach,októrychsięgoinformuje.Wgrupiedziecizzaburzeniamiwspektrumautyzmu
sątakie,uktórych,pomimorozwiniętejmowyczynnej,obserwujesięznacznetrudności
komunikacyjne.Pomimowieluzdolności,wysokiejinteligencji,bogategosłownictwanie
potrafiąrozwijaćrelacjizrówieśnikami–wręczjeniszczą.Niezdająsobiezupełniesprawy
zprzyczyniistotytegofaktu,obarczajączasamizatowinąinnych.Dziejesiętak,bopomi-
moposiadaniaumiejętnościbudowaniazłożonychwypowiedzinaokreślonytemat,kon-
struowaniapytań,niesązainteresowaneprowadzeniemdialogu.Zazwyczajalboudzielają
zdawkowejodpowiedzi,albostarająsiękontynuowaćrozmowętylkonajedenpreferowany
przezsiebietemat.Wsytuacjiprowadzeniadialogunatematdalekiichzainteresowaniom
usilniewracajądoswojegowątku,prowokującsłuchaczadopodtrzymywaniakonwersacji.
Dzieciotypowymrozwoju,bezwzględunapoziomrozwojujęzykowegodążądokomuni-
kacjiichętniejuczestnicząwzabawach,wktórychpodstawowąpotrzebąiumiejętnością
jestczynnekomunikowaniesię.Toonegenerująwypowiedzikierowanedorówieśników
isameoczekująinformacjizwrotnejdotyczącejdanejaktywnościczysytuacjitowarzyszą-
cejzabawie.Udziecizzaburzeniamiwspektrumautyzmuczęściejobserwujesiętendencję
domonologu.Zamiastrozmawiaćzinnymi,mówiądoinnych,niezważając,czysąsłu-
chaneiczyinnisązainteresowanisensemwypowiedzi.Trudnościzprowadzeniemdia-
logudotyczątakżeniewłaściwejintonacji,którazwyklebywamonotonna,nieatrakcyjna
wodbiorze.Niewłaściwyprzekazwypowiedzizawierasiętakżewbrakuodpowiedniego
podkreśleniaważnościsłówipozawerbalnychgestów.
Rozmowajestsposobemwyrażeniapróśb,potrzeb,wypowiedzinaokreślonytemat.
Dlategowymagaodjejuczestnikówrozumieniakontekstusytuacyjnego,umiejętności
przewidywaniamyśliiodczućinnychosób,przyjmowaniaichperspektywy(procesyte
określaprzywołanajużtzw.teoriaumysłu),umiejętnościśledzeniauwagirozmówcyoraz
odczytywaniapozawerbalnychkomunikatów.Trudnościjęzykowedzieciwspektrumau-
tyzmudotycząaspekturozumieniasłów,zwłaszczapojęćabstrakcyjnych,metafor,utartych
połączeńwyrazowych.Problemyzestrukturąjęzykaobejmujągramatykę,wtymskładnię.
Wieludzieciomtrudnośćsprawiabudowaniezdańirozumienietychpoprawniezłożo-
nych.Obecneudziecizzaburzeniamiwspektrumautyzmuzachowaniarytualneodzwier-
ciedlająpotrzebęidentycznościzainteresowań,codziennychczynnościczyruchówciała.
Fascynacjaokreślonymzachowaniem,działaniemdoprowadzadokoniecznościskupiania
nanichuwagiirezygnacjizzainteresowaniasięinnymtematemczyzadaniem.Wieledzie-
ciwspektrumautyzmupowtarzabezcelowezachowaniaruchowe(kręceniesię,machanie
rękamiitp.)orazjęzykowe(wypowiadanieróżnychwyrażeń).
Nieprawidłowofunkcjonująceanalizatorypowodują,żedzieciwspektrumautyzmunie
rozumiejąreakcjiotoczenia,zachowańludzi,gestów,anawetmowy.Posiadająonegłębo-
kiepoczucieniezrozumieniaiosamotnieniawswojejpercepcjiświata,któryzazwyczajjest
niedostępnydlainnych.Próbyprzekroczeniajegogranicmogąsiękończyćgwałtownymi
