Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
AdamLityński
stuleciebędziewielokrotniewidowniątego,jakprominenciigwardiamonarszade-
cydowalioobsadzieimperatorskiegotronu.Komentująctewydarzenia,RichardPi-
peskonstatował:nCesarstwoRosyjskiebyłowięcdokońcastuleciamonarchiąelek-
cyjną;odśmierciPiotradowstąpienianatronPawłaIw1796rokuwładcówRosji
wybieraliwysocydostojnicywporozumieniuzoficeramipułkówgwardii.Grono
tofaworyzowałokobietyoreputacjitrzpiotek,uważając,żeraczejniebędąsięone
interesowaćsprawamipaństwowymi.Wzamianzatroncesarzoweszczodrzeob-
darowywałyziemią,chłopamiiróżnymiprzywilejamiludzi,którzypomogliimgo
zdobyć”50.Zwróconoteżuwagęnaspecyfikęrosyjskiegomyśleniaowładzy:dla
poddanychrosyjskichwładcawchwiliobjęciatronustawałsiękimśodrealnionym,
pomazańcem,carem.Liczyłosięjedynieto,żepowinientobyćcarnprawdziwy”
,car
samowładny,niedzielącysięznikimposiadanąwładzą.WRosjizawszeważnabyła
skutecznośćwsprawowaniuautokratycznejwładzy51.
WśródwieluważnychdziełżyciacaraPiotraWielkiegowielkimbyłotakżestwo-
rzeniepolicjipolitycznej,którejpierwotnienadanomianoPrikazPreobrażeński.
Urządten,wrazzTajnąKancelarią,miałwyłączneprawoprowadzeniapostępowa-
niaprzygotowawczegoorazwyrokowaniawsprawachoprzestępstwapolityczne.
Naczeletegoresortucarpostawiłjednegozeswoichnajbardziejzaufanychludzi,
księciaFiodoraJuriewiczaRomadanowskiego,byłegoregentacarstwarosyjskiego,
któregouczyniłgeneralissimusemifaktycznymwielkorządcąImperiumRosyjskie-
gopodnieobecnośćlubwzastępstwiecara.Człowiektenodpowiadałzacałyresort
sprawwewnętrznych,wtymzapolicjępolityczną.Toonstworzyłpierwszysys-
temrosyjskichwięzieńiobozównaSyberii,wtymnajwiększymwięzieniuświata
(ElżbietaKaczyńska).Wyznaczononagrodyzadonosy.Trudnoniemiećtuznowu
skojarzeńsięgającychdoLudowegoKomisariatuSprawWewnętrznych-NKWD.
n[ś]rozgałęzionedonosicielstwoiwzajemnapodejrzliwośćstanowiłyjedenzfun-
damentówwewnętrznegospokoju”-stwierdziznawcazagadnieńdawnejRosji52,
aleniesposóbnierozciągnąćtegonacałeXXstulecie.GeorgeKennan,znanywy-
bitnydyplomata,sowietolog,m.in.ambasadorUSAwMoskwie,autorsłynnego
ndługiegotelegramu”(luty1946),wktórymzdefiniowałnpolitykępowstrzymy-
wania”ZSRR,jesienią1944r.,naużytekadministracjiwaszyngtońskiej,sporządził
notatkęcharakteryzującąStalina.Posługującsięnpowściągliwym,dyplomatycznym
językiem,wpodobnysposóbmógłbyopisaćtakichdespotów,jakIwanGroźnyczy
PiotrWielki”53.
50
R.Pipes,Rosjacarówś,s.135;analogicznieteż:A.Walicki,Zarysmyślirosyjskiejodoświeceniado
renesansureligijno-flozofcznego,Kraków2005,s.32.
51
K.Chojnicka,DziedziczkaImperiumRosyjskiegoAnnaIwanowna1730-1740,nKrakowskieStudia
zHistoriiPaństwaiPrawa”2014,nr7,z.2,s.202-203.
52
W.A.Serczyk,PoczetwładcówRosji…,s.79.
53
D.Boyd,EkspansjaKremla.Historiapodbijaniaświata,tłum.R.Orleański,Warszawa[2022],s.45.
