Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
WłodzimierzToruń
Dzieje123-letniejniewolinarodowejstawiająpytanieosenspolskichwysiłków
nadrodzedowolności56,dlaczegoniemogliśmywybićsięnaniepodległość.Po-
pełnianozbytwielebłędów,bypróbytemogłysiępowieść57.Byłajednak,jaksię
wydaje,przeszkodazasadniczależącanadrodzedonaszejniepodległości-dru-
zgocącapotęgamilitarnatrzechpaństwrozbiorowych.Przewagękażdegozza-
borcówzwielokrotniałichsojusz,gotowośćniesieniabratniejpomocywprzy-
padkunaruszeniaXIX-wiecznegoeuropejskiegostatusquo.Dopierowybuchła
w1914rokuWielkaWojnaNarodów,októrąmodliłsięMickiewiczwLitanii
pielgrzymskiej,stworzyłaobiektywnąmożliwośćwskrzeszeniaRzeczypospolitej.
RomanticroadstoPolishindependence
Summary
Techaracterofpresentessayissynthetic.AgainstthebackgroundofthePolishcause
theauthorofthispapertriestoshowthePolishattemptstogainindependence,which
wereinspiredwithromanticslogans,especiallyintheirinsurrectionaryversion.In
56Pytanienbsię,czyniebić?”byłocią
gledramatycznymwyzwaniem,przedktórymstawałokilka
pokoleńPolaków.JakpisałTomaszŁubieński:nPytanieosensiszansę,szczególnieostrewprzy-
padkutejklęski[powstaniastyczniowego-W.T.],towarzyszyzresztąwszystkimpowstaniompol-
skim,bojestnaturyuniwersalnej,dotyczycelowościludzkiejwalkidlapoprawieniaświata,pożyt-
kuzprzegranej.[ł]Zresztą,wolnosądzić,żeszansniemiałożadnepowstanie,wpędzałynaród
wcorazcięższąniedolęiniewolę.Albo,przeciwnie,żewłaśniezarzadkosięodbywały,zamało
radykalnie-podspołecznymiwojskowymwzględem”
.T.Łubieński,Bićsię,czyniebić?Opol-
skichpowstaniach,wyd.3,Warszawa1989,s.146,147.
57AgatonGiller,konspirator,sybirakiczłonekKomitetuCentralnegoiRząduNarodowego,w1863r.
usilniepodkreślał:nBnazłeprzygotowaniedopowstań,naniecierpliwośćmłodych,nalek-
komyślnośćzjakązrywająsiędobronizpotężnymnieprzyjacielem,naprzedwczesnośćwybu-
chuiwadyorazbłędytakprzygotowaniajakiprowadzeniapowstaniajestobowiązkiemkażdego
trzeźwopojmującegoswepowinnościobywatela;alesłusznośćpowstaniapodawaćwwątpliwość
przezwykazanietylkojednostronneprzyczyn,któregowywołują,jesttoźlerobićobrachunek
zprzeszłością,jesttoponiekądprzyznaniewrogomprawadopanowanianadnamisiłągwałtu
iprzemocy”
.A.Giller,Historiapowstanianarodupolskiegow1861-1864r.,t.1,Paryż1867,s.61.
34