Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Niewątpliwie,Stalinbyłwybitnąosobistościąhistoryczną.Aleoce-
niającjegorolę,powinniśmyspojrzećzasiebie,zapytać:coby
było,gdybynaczelekrajustałinnyczłowiek,np.S.Kirow...?
Uważamtozanajbardziejinteresującyhipotetycznyprzykład.Są-
dzę,żehistoriapo1934r.podwielomawzględamipotoczyłaby
sięinaczej,gdybydelegacinaXVIIzjeździepartiiwykazaliwięk-
szyupórizastąpiliStalinaprzywódcą,którycieszyłsiępoparciem
większości.Dlamniejestniewątpliwe,żeZwiązekRadzieckistał-
bysięznaczniesilniejszybezStalina-wsensiemoralnymniema
nawetporównania(TrybunaLudu,3marca1989).
Podobnietrzebapatrzećnawszystkieminionewydarzeniapolitycz-
ne.Niebyłyonenieuchronne,choćjedneznichbyłybardziej,ainne
mniejprzewidywalne.Działanialudzi,wtymwszczególniewielkimstop-
niudziałaniaprzywódców,władców,wodzów,twórcówidei,powodują,
żespośródistniejącychszanshistorycznychjednezostajązrealizowane,
ainneporzucone.Dlategohistoriaaniniejestzpełnizdeterminowana,
aniniejestdziełemcałkowiciewolnychbohaterów.Jestzłożonympro-
duktemwzajemnegooddziaływaniatego,cozastane,obiektywne,itego,
costanowiczynniksubiektywnywdziejach.
Wmyślimarksistowskiejnajciekawiejtakipunktwidzeniawyrażał
włoskiprzywódcakomunistycznyiteoretykmarksistowskiAntonioGramsci
(1891-1937).Odrzucałonwiaręwabsolutnydeterminizmhistoriiigłosił
pogląd,żeowynikuwalkidecyduje-obokistniejącychwarunków-flwola
politycznaB.WNowoczesnymksięciuGramsciprzedstawiłmiędzyinnymi
ciekawąanalizęflcezaryzmuBwolnąoduproszczeńobuskrajnychinter-
pretacjiroliwielkichludziwhistorii(Gramsci1961,t.1,s.571-577).
Wartoteżodnotowaćpodejścieamerykańskiegosocjalistyihistoryka
SidneyHookadoomawianejtukwestii.Napodstawieanalizywybra-
nychsytuacjihistorycznychHookdowodzi,żepolitykajestzawszedo-
konywaniemwyboruwsytuacjachalternatywnych.
Historiaipolityka,niewspominającjużnawetosobistegożycia,
stanowicodziennąkonfrontacjęalternatyw,wramachktórych
kształtujemyczęśćnaszegoprzeznaczeniaizaktórebierzemy
wskutektegopewnąodpowiedzialność(Hook1955,s.265).
Natym,jaksadzę,polegaistotaprzywództwapolitycznego.Przywódca
niejestetykietkąwydarzeńnieuchronnych,aleniejesttakżecałkowicie
18
