Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Niezmieniatowszakżefaktu,żewpotocznymmyśleniuohistorii
punktwidzeniaCarlyle3amawiększepowodzenieniżdeterministyczne
interpretacjeHegla,SpenceraczyEngelsa.Gdybybyłoinaczej,niemie-
libyśmypowoduczcićjednych,apotępiaćinnychflwielkichludziB,któ-
rzywywarliwpływnabiegdziejów.JeśliowszystkimdecydujeBóglub
Historia,awielkiczłowiekjestjedyniefletykietąwydarzeńB,niemasen-
sustawiaćmupomników,aniteżniemapodstaw,bypotępiaćgozazło,
któregobyłsprawcą.Historiawinterpretacjideterministycznejjestanoni-
mowa,alehistoriawinterpretacjiromantycznejjestcałkowicienieprze-
widywalna,wpełnizależnaodtego,czegozechceicopotrafizdziałać
wielkiczłowiek.Krańcowościobutychstanowiskskłaniajądoposzuki-
waniakompromisu.
WspomnianajużpracaMarksaOsiemnastybrumaire)aLudwikaBo-
napartezaczynasięzdaniem,wktórymmożnaznaleźćkluczdoreali-
stycznegorozwiązaniarozpatrywanegotuzagadnienia:
Ludziesamitworząswojąhistorię,alenietworząjejdowolnie,
niewwybranychprzezsiebieokolicznościach,alewtakich,jakie
jużzastali,wokolicznościachdanychiprzekazanych(MarksiEn-
gels1964,s.123).
WdalszymciągutegofragmentuMarksrozważałrolętradycji,ideidzie-
dziczonychzprzeszłości,coniewiążesięzomawianątusprawąroli
wielkichludziwhistorii.Pierwszezdaniecytowanejtupracyprowadzi
jednakdopewnegosposoburozwiązaniadyskutowanejtukwestiibez
krańcowościobupoprzednioprzedstawianychstanowisk.
Ludziesamitworząswąhistorię,przyczymdotyczytowszystkich
ludzi-takwielkichwodzów,jakszeregowychżołnierzy,takprzywód-
cówpolitycznych,jakiichzwolenników.Odtegojednak,jakistotnajest
rolaodgrywanaprzezjednostkę,atakżeodtego,jakjednostkatapostę-
puje,zależyjejwpływnabiegdziejów.Wtymsensie,choćwszyscy
ludzietworząswojąhistorię,niewszyscymajątakisamwpływnato,jak
historiasiępotoczy.
Wszyscyjednakdziałająwzastanychokolicznościach,awięcniesą
absolutniewolniwdokonywanychwyborach.Istnienieflzastanychoko-
licznościBniewykluczadziałańztymiokolicznościaminiezgodnych,ale
powoduje,żeskutecznebędątylkotakiedziałania,któremieścićsiębędą
wgranicachmożliwościzawartychwzastanychwarunkach.
16
