Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
OznaczatokompromismiędzyHeglowskimdeterminizmemiCar-
lyle3owskimsubiektywizmem.Wielcyludziesądlategowspółtwórca-
midziejów,żeichdziałaniamieściłysięwgranicachtego,cowistnieją-
cej,zastanejsytuacjibyłomożliwe.Nieznaczytojednak,żemoglioni
podejmowaćtylkotakiedecyzje,jakierzeczywiściepodjęli,awięcże
kierunekiwynikichdziałaniabyłzgóryzdeterminowanyczytoprzez
wyrokiOpatrzności,czyteżprzezspołeczneiekonomicznewarunkido-
tychczasowegorozwoju.
Możnatonazwaćwykorzystaniemhistorycznejszansy.Wkażdej
sytuacjihistorycznejistniejepewnaliczbamożliwychdozrealizowania
scenariuszy.Wybórjednegoznichniejestwsposóbbezwzględnyzde-
terminowany,leczzależywdużejmierzeodcechumysłuicharakteru
przywódcydokonującegowyboru.Czybolszewicyzdobylibywładzę,
gdybyuprzednioLeniniTrockiniezdobylipoparciadlagłoszonejprzez
nich-początkowowbrewwiększościkierownictwapartiibolszewickiej
-koncepcjizbrojnegoprzewrotu?Trockipokazuje,jakskomplikowana
tobyłabataliaidowodzi,żebezjejwygranianiedoszłobydozdobycia
przezbolszewikówwładzy(Trotsky1952,t.1,s.285-313).Niewiemy-
inigdysięniedowiemy-jakpotoczyłabysięhistoriaRosjiiświata,
gdybyjesienią1917r.partiabolszewickaniewykorzystałaszansyzdo-
byciawładzy.Zpewnościąjednakbyłabytoinnahistorianiżta,którasię
zrealizowała.Czywszystkiecechysystemutotalitarnegopowstałegopo
rewolucjirosyjskiejpojawiłybysię,gdybynaczelepaństwaradzieckie-
gostanąłnieStalin,leczktóryśzjegorywali?
GdybytoTrockiraczejniżStalinstałsiętwórcąnowejRosji-
pisałwybitnysocjalistabrytyjskiG.D.H.Cole-wątpliwejest,czy
wyszłabyzczekającychjąwalkzeswąobecnąpozycjąwświecie;
pewienjednakjestem,żegdybyocalała,wyszłabyztegozeznacz-
nieczystszymirękoma.Trockibowiem,przywszystkichjegowa-
dach,autentyczniebrzydziłsięzbędnymokrucieństwemiuciskiem,
atakżewierzyłwrównośćspołeczną,jakokoniecznączęśćcelów
socjalizmu(Cole1960,s.262).
PodobniesądziłwybitnybiografStalinaRobertC.Tucker.Wwywia-
dzieudzielonymw1989r.pismuProblemypokojuisocjalizmuTucker
mówiłoStalinienastępująco:
17
