Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
(1795-1881),któregodziełoObohaterach,bohaterstwieikulcieboha-
terówwhistorii(porazpierwszyopublikowanew1840)wyraziłonaj-
pełniejprzekonanie,żehistoriajestdziełemwielkichludzi.
Historiapowszechna,historiatego,czegoczłowiekdokonałnatym
świeciejestwswejistocieHistoriąWielkichLudzi,którzytudzia-
łali(Carlyle1907,s.1).
Przedstawiającbarwnąpanoramęwielkichludziwhistorii-ludziuzna-
nychzabogów,proroków,poetów,królów,kapłanów-Carlylekonse-
kwentnieinterpretowałhistorięjako
[...]dziełotychwielkichludzi,realizowanedziękiichnadzwy-
czajnymcechomosobistym.Sąoninajwiększymdarem,jakiBóg
dajeludzkości(tamże,s.59).
Dlapolitologabadającegoprzywództwopolityczneszczególnieważ-
nyjestostatnizsześciuwykładów,zktórychskładasiędziełoCarlyle3a.
Poświęconyjestonkrólom,wodzominowożytnymrewolucjonistom,
zwłaszczaporównaniuCromwellaiNapoleonaBonaparte-porówna-
niu,wktórymangielskiLordProtektorzdecydowanie,zdaniemCarly-
le3a,górujenadfrancuskimcesarzem.Obajonijednak-podobniejak
inniwielcyludzieomawianiwkolejnychwykładach-sątwórcamihi-
storii.Toichczyny-niedziałaniawielkich,anonimowych,masludz-
kich-decydująobieguhistorii.
KontynuatoremstanowiskaCarlyle3abyłfrancuskipsychologpoli-
tykiGustawLeBon(1841-1931).WswoichgłośnychpracachPsycho-
logiatłumu(1895)iRewolucjafrancuskaipsychologiarewolucji(1912)
rozwijałpoglądonieracjonalnościtłumuijegodestruktywnejroliwhi-
storii,czemuprzeciwstawiałtwórcząrolęwielkichprzywódców.
Skrajniewyrażanykultbohaterówpowodował,żezCarlylempole-
mizowałalubjegopoglądyośmieszałacałaplejadawspółczesnychmu
autorów,wtymcytowanypoprzednioJerzyPlechanow.Nieulegawąt-
pliwości,żetraktującwszystkieczynnikirozwojuhistorycznego-poza
roląwielkichludzi-jakomałoistotne,lubwręczpozorne,Carlyletak
daleceuprościłrozumieniedziejów,żekrytycyodnosićmoglinadnim
łatwezwycięstwa.
15
