Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
AleksandraBiela-Wołońciej
UniwersytetWarszawski
Wilkwowczejskórze,czylimaskajęzykowajakomediator
iewaluatorwrozumieniuiwyrażaniupojęć
1.Wstęp
Maskatoprzedmiotlubzachowanieznaneczłowiekowiodwieków,któreudaje,
bawiichroni–dziękiswejdwoistejroli,gdyżzjednejstronyskrywadanąrze-
czywistość,zdrugiejzaśstronyjaukazuje.Maskiistniejąwkulturzewróżnych
formach–jakoprzedmiotyizachowania,takżewjęzyku.Jeżelipostrzegać
językjakoelementkultury,toobecnośćmaskowaniawjęzykustanowiodbicie
zjawiskamaskowaniajakotakiego.
Istotnącechąmaskowaniajestwybóraspektów,którenależypokazać
czyzakryć–coumożliwiaprofilowanieimanipulacjęinformacją,którąsięwy-
raża.Złegowilkamaskamożeprzedstawićjakołagodnego,dobregobaranka.
Językposiadamoctakiegowłaśnieujmowaniaiprofilowaniarzeczywistości,
gdyżaspektaksjologicznywjęzykuwydajesięintegralniewpisanywkatego-
ryzacjęimyślenie.Ponieważmaskaprezentujewybraneaspektydanegopojęcia,
możezmieniaćjegoładunekaksjologiczny,czylitakjesprofilować,żepojęcie
opodstawowymwartościowaniuujemnymbędzieukazanejakobardziej
pozytywne–lubodwrotnie.Naprzykład,śmierćmożeprzybraćmaskępaszcza
otchłani,którauwypuklajejnegatywnewartościowanie,lubwiecznyod-
poczynek,copodkreślajejwartośćpozytywną.
Pojęciemaskifunkcjonujemiędzyinnymiwpsychologiiiantropologii
kulturowej.Proponuję,bywzmodyfikowanejformieprzenieśćjenagrunt
lingwistyki,gdyżpojęciemaskijęzykowejwydajesiękompatybilnezwieloma
ujęciamipragmatykiisemantykikognitywnej,atakżesocjo-ietnolingwistyki.
Terminemmaskajęzykowamożnanazwaćmeta-narzędziekognitywnewkomu-
nikacji,rodzajmediatora,którywykorzystujespecyficzneużycieróżnychśrod-
kówjęzykowychjakmetafora,metonimia,eufemizm,peryfraza,wyrażenia
wskazujące(typutesprawy),hiperbola,apofaza,litota,formybezosobowe,iro-
niaiinnetypyhumoru.
Zgodniezpodejściemkognitywnym,językpostrzegamjakonarzędzie
służąceczłowiekowidointerakcjizotaczającągorzeczywistością,awszcze-
gólnościdojejpojmowania.Językzatemtworzy,wartościuje,komunikuje
iprzekształcaczłowiekowirzeczywistość.Zjawiskajęzykowemogąrównież
stanowićodbiciezjawiskkulturowych.Maskowaniejestwpisanewkulturę
naszejcywilizacji.Jużodczasówstarożytnychjesteśmyprzyzwyczajenido
postrzeganiawieluaspektównaszegożyciaspołecznegowkategoriachteatru.
