Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
SosnkowskiegozfunkcjiNaczelnegoWodza,nanastępcęmianowałTomaszaArciszewskiego,poczym–wkwietniu1947roku–zmienił
takżetędecyzję,mianującswoimnastępcąZaleskiego.OstatniejzdecyzjiinastępnychzniejpłynącychnieuznaływładzePolskiejPartii
SocjalistycznejnaczelezArciszewskim,uważając,żepodjętazostaławtrybiesprzecznymz„umowąparyską”[206].
WczasieprezydenturyZaleskiegodoszłom.in.dopodpisaniaprzezpolskieugrupowanianiepodległościowewmarcu1954rokuAktu
Zjednoczenia.Dokumenttenprzewidywałutworzenienamocydekretuprezydentadodatkowejinstytucjisystemupolitycznego–Rady
JednościNarodowej,którawmiejsceRadyNarodowejRP,ponoszącodpowiedzialnośćpolitycznąprzedgłowąpaństwa,miałauzyskać
prawokontroliRadyMinistrówiżądaniajejustąpienia[207].Wodniesieniudoprezydenta,AktZjednoczeniaprzewidywałdalsze
wykonywanieprzezniegoprerogatywnapodstawie„umowyparyskiej”orazwykładniuzupełniającejz1940roku,atakżeuznawał
wyłącznośćrząduwsferzeprowadzeniapolitykizagranicznejiwustalaniuwiążącychdlawszystkichzasadwsprawachkrajowych[208].
PrezydentZaleskipełniłobowiązkigłowypaństwaprzez7lat,ażdoczerwca1954roku.NieakceptującpostanowieńAktuZjednoczenia,
odmówiłzłożeniaurzędu–mimożewoświadczeniuzmaja1953rokuzapowiedziałswojąrezygnację–iogłosiłpozostanienastanowisku
PrezydentaRP[209].Spowodowałotorozłamwśródpolitycznejemigracji–częśćpolskichdziałaczypopierałaZaleskiego,natomiastliczne
gronowypowiedziałomuposłuszeństwoiuznałopowołanąwopozycjidoniegoRadęTrzechlubzdystansowałosięodobu
obozów[210].Sytuacjawystępowaniatrzechośrodkówpolitycznych–prezydencko–rządowego,RadyTrzechzEgzekutywąZjednoczenia
Narodowego,atakżekierowanegoprzezS.MikołajczykaPolskiegoNarodowegoKomitetuDemokratycznego[211]–utrzymywałasię
ażdośmierciZaleskiegowkwietniu1972roku.WyznaczonyprzezniegonanastępcęStanisławOstrowskizostałuznanyzalegalnągłową
państwaprzezobiestronysporu,cowkonsekwencjidoprowadziłowlipcu1972rokudorozwiązaniaRadyTrzechiscaleniacałegoobozu
politycznego[212].
WtymsamymrokukolejnąustrojowąwoltęnaemigracyjnejsceniewykonałJuliuszSokolnicki,pełniącywcześniejm.in.funkcjęministra
informacji.Ogłosił,żetowłaśnieonjestprawowitymspadkobiercąpolitycznymZaleskiego.TymsamymSokolnickiobwołałsię
„prezydentemwolnejPolski”,zdymisjonowałistniejącyrządipowołałwłasny[213].MimożeSokolnickiegoniepopierałatakdużaczęść
emigracji,jakZaleskiego,ciągnąłswojąsamozwańcząprezydenturęażdośmierciw2009roku[214],wydajączawczasudokument
wskazującyjakoswegonastępcęJanaZbigniewaPotockiego[215].
PrezydentOstrowskiwtrakcieswojejkadencjipodkreślałznaczenielegalizmupolskichwładzwLondynieipróbowałrozwinąćustrojową
formułęRadyNarodowejRP.Uważał,iżobradytegoorganupowinnystanowić„rzeczowąpodstawędekretówPrezydentaRPidziałań
rządu”[216].Wkonsekwencjiprzyjąłzasadękonsultowaniaswoichdecyzjizestronnictwamipolitycznymi,kontynuowanąprzezjego
następców[217].Naswoimstanowiskupozostałdokońcasiedmioletniejkadencji,poczymwkwietniu1979rokuprzekazałurząd
wyznaczonemuprzezsiebienastępcy–EdwardowiRaczyńskiemu[218].Doświadczonydyplomata,obejmującswójurząd,podkreślałwagę
ustaleńzwrześnia1972rokui–podobniejakjegopoprzednik–przyjął,iżbędzieprezydentemprzez7lat[219].Byłonostatnimspośród
prezydentównauchodźstwie,którzywypełniliswojąmisjęustrojowąwcałości.
NastępcąprezydentaRaczyńskiegozostałwkwietniu1986rokuKazimierzSabbat–dotychczasowyPrezesRadyMinistrów.Jego
prezydenturazbiegłasięw1989rokuzpoczątkiemprzemianustrojowychwPolskiejRzeczypospolitejLudowej.Interesującsiętymi
wydarzeniami,prezydentangażowałsięm.in.wkontaktyzprzedstawicielamikrajowejopozycjidemokratycznej,zachowujączarazem
dystanswobecobradOkrągłegoStołui„kontraktowych”wyborówwczerwcu1989roku[220].Jeszczewroku1988wyznaczyłswojego
następcęnawypadekopróżnieniaurzęduprzedodzyskaniemniepodległości.Byłotopolitycznieiustrojowoistotneposunięcie,
gdyżpozwoliłonasprawneobjęcieurzęduprzezRyszardaKaczorowskiego19lipca1989roku–wdniuśmierciprezydentaSabbata[221].
Wśródpolitykówemigracyjnychpanowało–utrwaloneprzezprezydentaSabbata[222]–przekonanieokoniecznościtrwaniaorganów
władzynauchodźstwiedoczasuzorganizowaniawkrajuwolnychipowszechnychwyborówparlamentarnych,napodstawiedemokratycznej
ordynacjiwyborczej.Decyzjaoprzeprowadzeniujesienią1990rokupierwszejwhistoriiPolskipowszechnejelekcjiprezydenckiej,która
wyprzedzaławyboryparlamentarne,postawiłaprezydentaKaczorowskiegoprzedkoniecznościąustosunkowaniasiędonowejsytuacji.
Zjegoinicjatywyzaplanowanonadrugąpołowęgrudnia1990rokuspotkaniewWarszawiezezwycięzcąwyborów–Lechem
Wałęsą[223].DzieńprzedwyjazdemzLondynuKaczorowskiwydałorędzie,wktóryminformował,iżuznajeWałęsęzaswojegonastępcę
izamierzaoddaćmuurządPrezydentaRzeczypospolitejizwiązaniezniminsygniawładzy[224].Stałosięto22grudnia1990rokunaZamku
KrólewskimwWarszawie.WprotokolesporządzonymprzezMarszałkaSenatuIkadencjiAndrzejaStelmachowskiegoobajprezydenci
stwierdzili,iż„dążeniakilkupokoleńPolakówdozapewnieniaPolsceniepodległegobytuzostałyzrealizowane”[225].Ponadto,prezydent
Kaczorowskiuznałswoją„misjęprezydencką”zazakończonąioświadczył,żewszystkieinstytucjepozostającepodjegozwierzchnictwem
uznajązwierzchnictwoprezydentaLechaWałęsy,orazżeRadaNarodowaRPwrazzRządemRzeczypospolitej[226]będąstopniowo
likwidowane,jednakniepóźniejniżdokońca1991roku[227].
Wbrewpozorom,sprawakonstytucyjnejsukcesjiurzęduPrezydentaRzeczypospolitej,awkonsekwencjiciągłościwładzpaństwa
polskiegoniezostałarozstrzygniętawsposóbjednoznacznyiklarowny.PrezydentWałęsaniezłożyłbowiemprzysięgiprezydenckiej
wzgodzieztreściąKonstytucjikwietniowej[228],auczyniłtoprzedZgromadzeniemNarodowym,wypowiadającformułęprzysięgi
opracowanąwnowelizacjikonstytucjiPRLzkwietnia1989rokuizmienionąprzepisamikolejnejnowelizwrześnia1990roku[229].Jedyną
osobą,którejpodpiswidniejenaopisanymwyżejprotokolejestMarszałekSenatu,natomiastbrakujenanimpodpisówobuprezydentów.
Zdrugiejstrony,wprzemówieniupodczaswspomnianejuroczystości,L.Wałęsauznałurządprezydentanauchodźstwieza„symbolnaszej
suwerenności”orazstwierdził,że„władzepolskienauchodźstwiewypełniłygodnieizwycięskoswąhistorycznąmisję”[230],cowskazuje,
iżuznawałjezalegalneorganypaństwapolskiego.Pewnąpróbąuporządkowaniatychwydarzeńjestopinia,wedlektórejprezydent
Kaczorowski,jakoostatniPrezydentRPnauchodźstwie,niemianowałswoimnastępcąLechaWałęsy,ajedyniezrzekłsięswegourzędu
iprzekazałWałęsieinsygniaswejwładzy[231].
Przytegotypurozważaniachniemożnapominąćkontekstupolityczno–ustrojowegowyborówprezydenckichzlistopadaigrudnia
1990roku,cododatkowokomplikujerozstrzygnięciesporuociągłośćprawnąmiędzyIIaIIIRzecząpospolitą.Odbywałysięonenamocy
przepisówznowelizowanejKonstytucjiPRLz1952rokuwramachsystemupolitycznego,wktórymfunkcjonował„kontraktowy”Sejmoraz
rządbazującynaporozumieniupartiikomunistycznejiugrupowańodniejzależnychzpolitycznąreprezentacją„Solidarności”.
Wsystemiepartyjnymukształtowanympo1989rokuugrupowaniaipolitycyopowiadającysięzanawiązaniemciągłościprawnejmiędzy
obomapaństwamiznajdowalisięwmniejszości,natomiastdominowałytepodmioty,którepragnęłykontynuacjilubreformyustroju
odziedziczonegopoPolsceLudowej.Wartojednakzauważyć,iżnagruncieprawnymmożliwościustrojowegopołączeniaobecnegopaństwa
ztymreprezentowanymdo1990rokuprzezprezydentaiRadęMinistrówrezydującychwLondynieistniały.Takąmożliwośćprzewidywał
