Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2.1.Antropologiachrześcijaństwaiproblem„protestanckiegouprzedzenia”...
35
owopokrewieństwodotyku,znaczniezresztąwiększeniżinnychzmysłów,
zesferą,wktórejzadawanyjestgwałtczystości”(za:Tokarska-Bakir2000,
s.236).Tokarska-Bakirpisze:nOstatecznie21wobrębietradycjichrześcijań-
skiejhierarchiazmysłówprzybrałakształtzstępujący:zmysływyższe:wzrok
(światło),słuch(wiara),zmysłyniższe:dotyk(ciemność),smak+węch(dusze
czyśćcowe)”(Tokarska-Bakir2000,s.236).
WybórPawłaFlorenskiegojakokluczowegoprzedstawicielanchrześcijań-
skiejontologii”(zob.Tokarska-Bakir2000,s.236)wydajemisięjednakniedo
końcatrafny.Wśródautorówchrześcijańskich,wtymOjcówKościoła,można
bowiemznaleźćstwierdzeniaprzedstawiającezmysłowykontaktzsacrum
wzupełnieinnymświetle.JakpiszePaulEvdokimov:nTocoduchowe,ito
cocielesne,sąrazemwłączonewekonomięWcielenia.Liturgicznewykorzy-
stanieusłyszanegośpiewu,kontemplacjawidzianejikony,zapachukadzidła,
materiisakramentówpochwyconejprzezzmysłylubspożytejpozwalamówić
oliturgicznymwzroku,słuchu,powonieniuismaku”(Evdokimov1999,s.31).
TakżeprzywoływanyczęstoprzezTokarską-Bakirwjejanaliziechrześcijańskiej
hierarchiizmysłówDavidFreedbergjesttudużoostrożniejszy.Opisującwyż-
szośćintelektunadzmysłamijakozachodniąspuściznęintelektualną,szuka
jejźródełwmyśligreckiej(m.in.Plutarch,Platon),rozwiniętejprzezneopla-
tonikówiniektórychpisarzywczesnochrześcijańskich,jakTertulian,Klemens
zAleksandriiczyOrygenes(Freedberg2005,s.62).Niemniej,coszczególnie
istotnezpunktuwidzeniapodjętychturozważań,zmysłowykontaktzsacrum,
przynajmniejwobrębiewschodniegochrześcijaństwa
22
,niejesttraktowany
jakogorszyodwerbalnegoczywzrokowego.Wjegoświetlenależałobyraczej
mówićosynestezji23,doświadczaniusacrumzapomocąpięciuzmysłówjed-
nocześnie:nDotyk,zapach,smakidźwiękstanowiły[wBizancjum–M.L.]
częśćsposobupostrzegania/widzeniaikony”(Pentcheva2010,s.1).
nSiódmysobórjasnoogłosił:CzytoprzezkontemplacjęPism,czyprzez
wyobrażeniaikon(ś)wspominamywszystkieprototypyijesteśmywpro-
wadzeniwichobecność”(za:Evdokimov1964,s.248).Proskynesis(pokłon
ipocałunek24)uznanowówczaszasednoprawosławnejortodoksji.Sytuacja
21Wyróżnieniategoikolejnychfragmentówtekstówniewystępująworyginałach.
22Oróżnicachteologicznychzwiązanychzkultemobrazuwobrębiewyznańchrześcijańskich
(zob.Niedźwiedź2000).
23KategorietewyjaśniamdokładniejwRozdziale3.3.
24
JohnWilkinsonsłuszniewskazujenatożsamośćgreckiegosłowanczcić”incałować”,dostrze-
gającjednocześnie,żeperegrynującydoJerozolimypielgrzymiokazywalicześćświętymprzed-
miotom,całującje(Wilkinson2015,s.70).
