Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
JanWacławMachajski:jasnowidziprorok
25
skamytego,czegożądamy”83.Tomomentzwrotny.Tuporazpierwszykształ-
tujesięidea,którejMachajskijużnieporzuci:powszechnazmowarobotnicza.
Leczjesttujeszczeostatniśladdawnegomyślenia-walkamawymiarpolitycz-
ny:DPodnoszącsiędowalkizfabrykantami,wzywamyzarazemdowalkiisam
carat”,robotniczawalkawymierzonajestwDcara,tegonajwiększegonaświecie
tyrana”84.Definitywnejrozprawieztakzakreślonymcelempoświęconybędzie
Pracownikumysłowy.
IV
DPropozycjaobchodówpierwszegomajanieprzyszłaodwładzsocjaldemokra-
cji”,zauważaMachajskiwEwolucjisocjaldemokracji.Iniebezgorzkiejironiibada,
jakniemieccysocjaldemokraciusiłowalizapobiecpierwszomajowymstrajkom.
Skupienieuwaginaniemieckimruchusocjalistycznymjestzrozumiałe-wla-
tach90.XIXwieku,pozniesieniuBismarckowskichustawantysocjalistycznych,
SocjaldemokratycznaPartiaNiemiec(SPD)rosławsiłęiświęciłakolejnewy-
borczetriumfy.Wtymwłaśnieczasiezkrytykąmarksistowskiejortodoksjiwy-
stąpiłEduardBernstein,którynałamachnajważniejszejpartyjnejgazety,DNeue
Zeit”,opublikowałwlatach1896-1898cyklartykułówpodwspólnymtytułem
ProblemedesSozialismus(Problemysocjalizmu).Punktemwyjściajestodrzucenie
tezyonieuchronnymzałamaniusięsystemukapitalistycznego:tendencja,która
wedleortodoksyjnychmarksistówmiałagoprzywieśćdokatastrofy(postępu-
jącakoncentracjakapitału,ruinadrobnychiśrednichprzedsiębiorstw,proleta-
ryzacjaklasyśredniej),nieznajduje,zdaniemBernsteina,potwierdzeniawda-
nychempirycznych.GdyBernsteinatakujemetodędialektyczną(Dkiedy[ś]
dedukcyjnieaprioribudujemyschematrozwoju,zaczynasięniebezpieczeństwo
dowolnychkonstrukcji”85),Machajskimógłbymupewnieprzyklasnąć,gdyjed-
nakformułujewnioski-zalecającporzuceniemarzeńorewolucjiiobaleniu
kapitalizmunarzeczstopniowegowprowadzaniarozwiązańsocjalistycznych
drogąparlamentarną-Machajskidostrzegawnimjedyniesytegointeligenta,
któryzamierzapoddaćmasyswemurozsądnemupanowaniu,byzgłaszałyDwy-
łącznieumiarkowane,»rozumne«,iłatwedospełnieniapostulaty”86.Jednak
przenikliwośćMachajskiegoujawniasięniewkrytyceBernsteina-tęprzecież
przeprowadzilisamiortodoksipodwodząKarolaKautsky’ego-leczwrozpo-
znaniubernsteinizmuwłonieortodoksji.Bernsteinwypowiedziałgłośnoto,co
Kautskyskrywapodrewolucyjnąfrazeologią.Imbardziejhałaśliwieistanowczo
83Ibidem,s.469;zob.Listy,pismaulotne,broszuryiinnemateriały…,op.cit.,kat.II.Pisma
ulotne,245,s.151.
84Ibidem.
85E.Bernstein,Zasadysocjalizmuizadaniasocjalnejdemokracji,b.tłum.,Lwów1901,Pol.Tow.
Nakładowe,s.36.(Wyd.oryg.DieVoraussetzungendesSozialismusunddieAufgabenderSozialdemo-
kratie,Stuttgart1899,J.H.W
.Dietz).KsiążkatastanowipodsumowanieteoriiBernsteina.
86Pracownikumysłowy,s.223.
