Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
Rozdział1•WspółczesnyobrazUkładuSłonecznego
KorzeniedominującegodziśwastronomiipoglądunapowstanieUkładuSłoneczne-
gosięgająrozważańKartezjusza(ReneDescartes,1596–1650)poświęconychwirom
wpierwotnejmateriiWszechświata,któremiałydoprowadzićdoutworzeniasięplanet.Ale
koncepcjekosmogoniczne,zasługujące,zdzisiejszegopunktuwidzenia,namianohipotez
naukowych,sformułowanezostałydopierowdrugiejpołowieXVIIIw.GeorgesL.Buffon
(1707–1788)uważał,żeplanetypowstałyzmateriiwyrzuconejzeSłońcawwynikuzde-
rzeniazkometą.Gdypóźniejzrozumiano,żekometaniejestwstaniewywołaćtakiego
wyrzutu,zamienionojąnabliskoprzelatującągwiazdę.Jejoddziaływaniegrawitacyjne
miałodoprowadzićdowyrwaniazeSłońcastrugmaterii,którastygnąc,kondensowałasię
wplanety.ImmanuelKant(1724–1804)wyraziłnatomiastpogląd,żeSłońceiplanety
tworzyłysięrównocześniezrotującegodyskupierwotnejmgławicysłonecznej.ZkoleiPierre
SimondeLaplace(1749–1827),nieznającsugestiiKanta,opracowałmodelkurczącej
sięiwobectegocorazszybciejobracającejsięmgławicy,odrzucającejkolejnopierścienie
materii,któredawałypoczątekplanetom,podczasgdyjejczęścicentralnetworzyłySłońce.
MającecharakterspekulatywnykoncepcjeKantaiLaplace)astałysięjednakpod-
stawąnajbardziejdziświarygodnejhipotezypowstaniaUkładuSłonecznegoomówionej
wpoprzednimparagrafe.Tłumaczyonastosunkowonajpełniejnietylkoprawidłowości
obserwowanewUkładzieSłonecznym,lecztakżeumożliwiazrozumienieosobliwościob-
serwowanychodniedawnawGalaktyceobiektówprotogwiazdowychotoczonychdyskami
materii,wktórychprawdopodobnieidziśzachodząanalogiczneprocesyformowaniasię
systemówplanetarnych.
PoczątekXIXw.zapisałsięwhistoriiastronomiiodkryciem,którezmieniłoobraz
najbliższegosąsiedztwakosmicznegoZiemi:wdniu1stycznia1801r.astronomsycylijski
GiuseppePiazzi(1746–1826)zaobserwowałpierwsząplanetoidę.Rzeczywisteznaczenie
tegoinastępującychponimodkryćmałychciałUkładuSłonecznego,stałosięzrozu-
miałeiujawniłodalekosiężnekonsekwencjechybajednakdopierowdrugiejpołowie
minionegostulecia.Odkryciepierwszejplanetoidy,którąnazwanoimieniemrzymskiej
boginiwegetacjiiurodzajówCeres,awśladzaniąnastępnych–Pallas(1802),Junony
(1804)iWesty(1807)–wypełniłowówczesnymobrazieUkładuSłonecznegolukę
międzyMarsemaJowiszem,którawynikałazrozpowszechnionejpodkoniecXVIIIw.
empirycznejregułyTitiusa-BodegookreślającejodległościplanetodSłońca.Naodkrycie
kolejnejplanetoidytrzebabyłoczekaćażdo1845r.,alepotemruszyłalawina.Dokońca
1850r.znanychjużbyło13planetoid,awstulecieodkryciaCereskatalogmałychplanet
zawierał463obiekty.WiekXXpowiększyłtęliczbęażdo20957.
Zaobserwowaniew1846r.przezJohannaG.Gallego(1812–1910)kolejnejplanety
wpobliżumiejscananiebiewskazanegodrogąobliczeńzakłóceńruchuUranapowodo-
wanychprzezhipotetycznyobiekt,nietylkostałosięwielkimtryumfemmechanikinew-
tonowskiej,lecztakżeuzupełniłoobrazUkładuSłonecznegooNeptuna.Drugapołowa
XIXipoczątekXXw.,poprzezliczneodkryciawielunowychplanetoid,zawdzięczane
przedewszystkimzastosowaniufotografidoobserwacjiastronomicznych,wnosządo
