Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęptłumacza
11
Jakzdogmatyzmemwiążesięfatalizm,paraliżującywszelkiecelowedziałanie
idążenie,takwidealizmietkwiniebezpieczeństwouznawaniawszelkiejrzeczy-
wistościzasubiektywnązłudę,wktórejżadenczynniemawartościdlażycia
iświata.Ztegopoczuciazłudyibezsiływyprowadzanaswewnętrznygłos,na-
wołującybezwzględniedoczynuidziękiczynowiżądającyustanowieniabytu.
Panujewnaspopęddoniezależnejsamodzielności,tzn.dosamodzielnościwłasne-
goJa.Jajestpodmiotemiprzedmiotemzarazem.Jesteśmywięcsamodzielni,oile
stanowimysamiprzyczynęswegomyśleniaiistnienia,oilesamirzutujemyzsie-
biepojęciaiwytwarzamyzgodnyztymipojęciami,leczniezależnyodnichbyt.
Pojęciate,takzwanepojęciacelowe,niesąjednakpozorami,leczraczejwzorami
tego,copowinnobyćwytworzone.Przejściaodpojęćcelowychdobytudokonuje
sięprzypomocyrealnejdziałalności;wniejwięczawierasiępunkt,doktóregona-
wiązywaćmusiwszelkarzeczywistość.
Itutajwprawdziespekulacjanarzucaćsięmożezeswymipytaniamiizwątpie-
niami.Możeonatwierdzić,żesampopęddoustanowieniabytuniezależnegojest
tylkowyobrażeniem.Alegdybymtotwierdzenieprzyjął,pozbawiłbymsięwszel-
kiejmożnościdziałania;całeżyciezamieniłobysięwjakąśgrębezpoczątkuikońca.
Jeżeliwięcpoważniesweżycieujmuję,tzn.jeżelichcęwnimczegośdokonać,to
muszętemugłosowiuwierzyć.Opieramsięwięczcałąświadomościąnawoli,anie
narozumie;nasumieniu,anienawiedzy.SumieniestajesiędlaFichtegosprawdzia-
nemrzeczywistości.Sumienietokażewierzyćczłowiekowiwistnienieświata
zewnętrznego,jakośrodowiskajegodziałań,iwistnienieinnychludzi,jakonarzę-
dzipostępumoralnego.Światistniejejedyniejakoprzedmiotizakresobowiązków.
Świadomośćrzeczywistościistniejącejpozanaminiemożewięcwypływać
zbezpośredniegooddziaływaniarzeczyzewnętrznychnanas;albowiemrzeczyte
istniejątylkootyle,oilejesobieuświadamiamy.Zarównoświattenniemożebyć
wytwarzanywprostprzezwyobraźnię.Wynikaonznaszejbezpośredniejikoniecz-
nejwiarywnasząwolnośćmoralnąimoralneobowiązki.Musimywięczgodzić
sięnato,żewogólepostępujemyiżepowinniśmypostępowaćwedługpewnych
praw.Musimyteżprzyjąćpewneśrodowisko,wktórymsięnaszepostępkiodgry-
wają-aśrodowiskiemtymjestwłaśnienapotykanyprzezmyślenienaturalneświat
realny.Iodwrotnie-świattenjesttylkośrodowiskiemnaszychuczynkówini-
czymponadto-potrzebadziałaniajestpierwszą,zniejzaśdopierowynikaświa-
domośćrealnegoświata.
Prawapostępowania-powiadaFichte-s!dlaistotrozumnychbezpośrednio
pewne;ichświatjestpewnytylkoprzezto,żepewnes!oweprawa.Nie
możemysięwyrzectychpraw,niepogr!żaj!cświata,aznimisiebiesamychwbezwzglę-
dn!nicość;znicościtejpowstajemyiutrzymujemysięponadni!wył!cznieprzezsw!
moralność.
AdamZieleńczyk
(1911)
