Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
10
J.G.Fichte,Powołanieczłowieka
niesłychanymipięciomiesięcznymitrudamiciężkozachorowała.Wkrytycznymdniu
jejchorobymusiałFichterozpocząćwykładypoświąteczne.Gdyzprzygasłąwsercu
nadziejąwróciłzwykładu,dowiedziałsię,iżżonawracadozdrowia.Wzruszony,
zosłabłąwolą,dałżoniepocałunek,leczwrazznimprzejąłśmiertelnyzarodek.
Żonawyzdrowiała,abypoparutygodniach-27stycznia1814roku-opłakiwać
śmierćswegotowarzyszażyciowejwędrówki.
***
FilozofiaFichtegowynikałaztychsamychpobudek,coipierwotnykantyzm.
Chodziłowniejoustanowienienajwyższejzasady,zktórejwszelkąrzeczywistość
dałobysięwydedukować.AlewprzeprowadzeniutegozadaniaFichteoddalasię
jużniecooddrogi,którąszlijegopoprzednicy-nienastajeonnamitycznąrzecz
wsobie,odktórejzależećbymogłyobydwarodzajerzeczywistości,tj.bytiświa-
domość,leczstarasięrozstrzygnąćzagadnienieichpierwotnościisposóbwytwa-
rzaniasięjednegozdrugiego.
WrozwiązywaniutegozagadnieniawychodziFichtezkrytykidwóchgłównych
systemówfilozoficznych.Jedenznichto,wterminologiiFichtego,dogmatyzm,drugi
idealizm.Dogmatyzmwyprowadzaświadomośćzrzeczy,stosujewzględemniej
mechanicznąkoniecznośćstosunkówprzyczynowychidlategomusidojśćwosta-
tecznościdomaterializmuifatalizmu.Idealizm,odwrotnie,wyprowadzawszelki
bytzeświadomości,stosujewzględemniegofunkcjonalnąkoniecznośćstosunków
teleologicznychidochodziwostatecznościdosystemuczynuiwolności.
Dogmatyzmniezdoławytłumaczyćfaktudoświadczenia,polegającegonasto-
sunkupomiędzyświadomościąabytem;podpadającymuszeregprzyczynowy
zjawiskbytujestjednorodnyiprosty-przedmiotymogąwytwarzaćinneprzed-
mioty,alenicponadto.Natomiastidealizm,wychodzącyzeświadomości,
potrafiwyjaśnićszeregprzedmiotowy,ponieważdoistotnychfunkcjiumysłuna-
leżywłaśnieczynnośćprzygl!daniasięsamemusobie.Umysłwięcrozszczepiasię
wsobienaoglądającyioglądany,napodmiotiprzedmiot.Świadomośćczynnawie
otym,żeicoczyni,tzn.wytwarzaonawrazzrealnymszeregiemswychczyn-
nościidealnyszeregwiedzyotychczynnościach.Innymisłowy,świadomośćwyja-
śniabytotyletylko,oilejestskierowananasamąsiebie,oilejestsamowiedz!.
Ijeżelinawetskierowujesięnarzeczy,toopierasięwłaśnienatympierwotnym
stosunkudosiebiesamej.
Wsystemieidealistycznympanuje,równiejakwdogmatycznym,konieczność.
Alejesttokoniecznośćniekauzalna,przyczynowa,leczteleologiczna,celowa-tutaj
nierzeczywytwarzająświadomość,leczświadomośćustanawiacelowyzwiązek
pomiędzyswymiczynnościami,zktórychpewnewytwarzająrzeczy.Widealizmie
więcniedlategomusicośbyć,żebyłopoprzedniocośinnego,tylkocośsięmusi
dokonaćpoto,ażebysiędokonałocośinnego.
