Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
Wprowadzenie
Prezentowanewtomieźródłapochodzącezkręgóworganizacjirobotni-
czych,takichjakBund,ujawniająnietylkooficjalnestanowiskoiwewnętrzne
nastawieniewobecnpogromualfonsów”ipodobnychniekontrolowanych
zachowańwśródrobotników,lecztakżeeksponująnarracjestworzonewokół
tychwydarzeńprzezśrodowiskasocjalistycznenapotrzebypropagandowe.
Upowszechnianownichtezęoprowokacjicarskiej,nawiązującdoistnie-
jącegowówczasprzekonaniaocichymudzialewładzworganizacjiinnego
rodzajuprzemocy–antyżydowskiej53.Twierdzono,żerządzącypozwolili,
byzdziczałytłumdałupustemocjom,liczącnawywołaniezamieszekna
tleetnicznym,comiałozjednejstronyzdyskredytowaćśrodowiskarobot-
niczewoczachogółuspołeczeństwa,azdrugiej–stanowićusprawiedli-
wieniedlazwiększeniakontrolinadzrewoltowanymmiastem.Czasopisma
nNaprzód”czynDoBoju”pisałyoudzialewładzywnpróbachwywołania
pogromówżydowskich”54.Równocześnieśrodowiskatezapewniałyosoli-
darnościmasrobotniczych:
Możemyzapewnić[…],żesamorodnie[tumultyreligijne]niewynikną,niewynikną
nawetwtedy,gdybyzależałokomunaichwywołaniu,zbytbowiembliskopoznałsię
tłumchrześcijańskiztłumemżydowskim,ażnadtodowodnieprzekonałysięoba,że
jednakabiedaichgniecie,bywzajemniechciałypowiększaćsobieowąbiedę.Niema
więcobawyoawanturyznienawiściwyznaniowej,niemawięcpoconsprawcom”
jeprzypominać,tembardziej,żeowymisprawcamisąludzieciemni,awpogromie
lupanarówbraliudziałrękawrękę,zarównochrześcijanie,jakżydzi55.
Przekonanieśrodowiskrobotniczychointencjirządzących,byantagoni-
zowaćchrześcijańskichiżydowskichrobotników,arównieżigrupyrobotni-
czeześrodowiskamiprzestępczymi,mogłowynikaćnietylkozpowszechnej
wówczasopiniioudzialewładzcarskichworganizacjipogromówżydowskich,
lecztakżezkrążącychrelacjiowcześniejszymzaangażowaniuelementów
półświatkawurządzaniepogromówŻydów,comiałonaceluzdyskredy-
towanieruchurobotniczegoiporóżnieniechrześcijańskichiżydowskich
środowiskrobotniczych.
JakpodajeElżbietaKaczyńska,wczasiebuntułódzkiegow1892roku,wyko-
rzystującogólnezamieszanie,tzw.pobytowcy
56
urządzilipogromŻydów
57
.
53Poglądtenfunkcjonowałbardzodługowhistoriografiiipamięcizbiorowej.Obecnie
panujekonsensuscodotego,iżwładzecarskienieorganizowałypogromówŻydów.Więcej
natentematzob.I.M.Aronson,TroubledWaters:TheOriginsofthe1881Anti-JewishPogroms
inRussia,Pittsburgh1992.
54
Zzaborurosyjskiego.Warszawa24maja,nNaprzód”,27maja1905,nr143,s.1;Doraźne
sądyludowe,nDoBoju”1905,nr7,s.14–17.
55
PrzytoczonesłowapochodzązpropepesowskiegonKurieraCodziennego”–zob.Prasa
warszawskaopogromach,nKuryerNarodowy”,15/28maja1905,nr27(135),s.1.
56Ludzieskazaninaczasowypobytwokreślonejmiejscowości.
57E.Kaczyńska,Tłumimarginesspołecznywwydarzeniachrewolucyjnych(KrólestwoPolskie
1904–1907),nDziejeNajnowsze”1983,R.15,z.1–2,s.225.
