Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wprowadzenie
13
z1897roku11.Sytuacjanieuległazmianiewrazznadejściemnowegostu-
lecia.WsamychpierwszychpięciulatachXXwiekuwWarszawieosiedliło
sięprawie100tys.osób
12
.Zkoleispołecznośćżydowskaurosławkolejnych
latachdo337074,awprzededniuIwojnyświatowejŻydzistanowilijuż
ponad30%mieszkańców13.Wzrostdemograficznyistosunkowoograni-
czonyobszarmiastasprawiły,żeWarszawastałasięeuropejskąmetropolią
owyjątkowowysokimzagęszczeniuludności.
ZróżnicowaniedemograficzneWarszawybyłobardzoduże.Wedługcen-
zusuz1897rokukatolicystanowili55,7%mieszkańcówmiasta14.Drugą
najliczniejszągrupęwyznaniową(33,7%)tworzyliżydzi.Wyznawcówpra-
wosławia,głównieprzedstawicieliadministracjirosyjskiej,czyprotestantów
byłoznaczniemniej15.Ponadpołowawarszawiakówwskazywaławówczas
polskijakoswójjęzykojczysty.Drugimnajczęściejużywanympodkoniec
wiekujęzykiembyłjidysz,jednakżeażdo1905rokuniewydawanoprasy
wtymjęzyku
16
.TamozaikareligijnaijęzykowanadawałaWarszawie
barwnycharakter,leczprowadziłatakżedonapięćmiędzyposzczegól-
nymigrupami17.
Powyższacharakterystykademograficznamiastajestjednakznacznym
uproszczeniem.Niemożnabowiemmówićojednorodnejspołeczności
żydowskiejwWarszawie,którabyłabardzozróżnicowanazarównopod
względemwiernościtradycjiżydowskiej,jakijęzyka.Większośćwarszaw-
skichŻydówstanowilichasydzi,którychdziesiątkisztybli(niewielkich
bożnic)wypełniałyulicemiasta18.Niewielką,leczwyróżniającąsięgrupę
tworzyłainteligencjażydowska,tzw.Polacywyznaniamojżeszowego,
postulującyintegracjęzespołeczeństwempolskimiużywaniejęzykapol-
skiegoprzezŻydów19.Pośródlicznychprzybyszydomiastaznaleźlisię
takżenLitwacy”,czyliŻydzipochodzącyzestrefyosiedlenialubsamejRosji–
np.zMoskwy20.DoKongresówkiprzybyłoztychterenówok.150tys.
11
B.Garncarska,Beajotmacawaha-chomriwe-ha-chewratiszelha-uchlusjaha-jehuditbe-
-Warszaba-szanim1862–1914,nGal-Ed”3791,nr1,s.2.
12M.Nietyksza,LudnośćWarszawynaprzełomieXIXiXXwieku,Warszawa1971,s.27.
13B.Garncarska,Beajotmacawaha-chomri…,s.2.
14S.Corrsin,WarsawBeforetheFirstWorldWar:PolesandJewsintheThirdCityofthe
RussianEmpire,1880–1914,Boulder1989,s.145.
15Ibidem.
16Ibidem,s.147.
17
Więcejorosnącychnapięciachmiędzyludnościążydowskąapolskąwtymokre-
siezob.np.T
.Weeks,FromAssimilationtoAntisemitism:The“JewishQuestion”inPoland,
1850–1914,DeKalb2006.
18Ibidem,s.31.
19Więcejotejgrupiezob.A.Cała,AsymilacjaŻydówwKrólestwiePolskim(1864–1897).
Postawy,konflikty,stereotypy,Warszawa1989.
20
W1891rokuzarządzonowydaleniezMoskwyŻydówprzebywającychtambez
odpowiedniegopozwolenia.WięcejnatematŻydówmieszkającychpozastrefąosiedlenia
