Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wprowadzenie
19
nieopodalBiałegostokuKrynkach,sportretowanychprzezChoroszawreporta-
żach,organizacjazabezpieczającazbioroweprawapracowników–PoalejCedek
(RobotnicyMiłosierdzia)–powstałajużw1844roku34.Zczasemfunkcjętę
przejęłyżydowskiepartiepolityczne,szczególnielewicowe,stosująceczęsto
radykalnemetodydziałania.Ichaktywnośćw1900rokubyłajednakjeszcze
dośćniewielka,podobniejakugrupowańanarchistycznych,któreniedługo
później,między1903i1906rokiem,niemalżesterroryzowałyBiałystok,
realizującstrategięprzemocyindywidualnej35.
Wtymsamymczasiezyskiwałnaznaczeniudwórchasydzkiicadykowie
jakoantidotumnabrakdawnegoośrodkawładzygminnejzurzędnikamiisilnie
epatującymmocąreligijnegoautoryteturabinatem36.Oilebrakujeźródełna
tematwpływówchasydyzmuwprzemysłowymBiałymstoku,otyleosamym
ruchu–mającymwtymczasiewguberniachbiałoruskichprowincjonalne,
niewielkomiejskieoblicze–wiemyjużtrochęwięcej
37
.Wobliczupodzia-
łówreligijnychiwyłonieniasięjudaizmuprogresywnegojakoswegorodzaju
epigonicznejformyhaskaliorazpowiązanegoznimruchuintegracjonistycz-
nego(wRosjizorientowanegonakulturęrosyjską)powstałyliczneinicjatywy
ocharakterzemisjispołecznej.Otobowiemrosyjsko-żydowskainteligencja,
poruszającasięzłatwościąwświeciekulturyiobyczajówrosyjskichiobe-
znanazsytuacjąprawno-ekonomicznąpaństwa,awszczególnościzlosem
jegożydowskichmieszkańców,podjęłapróbęmodernizacjitradycyjnychmas
wcelupoprawyichbytuidostosowaniagodowymogówwspółczesności.
Edukacja,reformareligijna,produktywizacja–togłównehasłaprzyświecające
temuprzedsięwzięciu38.Częśćtejinteligencji,jakchoćbyS.An-Ski39,niemal
natychmiastdostrzegłajednakdestrukcyjnywpływmodernizowaniamas,gro-
żącym.in.upadkiemtradycyjnejkulturyżydowskiejzjejwartościami,folklorem
34I.Lewitac,JewriejskajaobszczinawRossii,1772-1917,Moskwa2013,s.470.Wartozauważyć
zbieżnośćzmomentemlikwidacjikahału.
35E.Szum,AnarchiścinaBiałostocczyźniewokresierewolucji1905-1907.Przyczynekdodziejówide-
ologiianarchizmuidziałalnościorganizacjianarchistycznychnaPodlasiu,„StudiaPodlaskie”2012,nr20,
s.193–209;BundwBiełarusi,1897-1921:dokumientyimatieriały,oprac.E.M.Sawicki,Minsk1997,
s.56–57;Bund:dokumientyimatieriały,1894-1921,oprac.Ju.N.Amiantowetal.,(Politiczeskijepartii
Rossii.KoniecXIX–pierwajatrietʹXXwieka.Dokumientalnojenasledije),Moskwa2010,s.120inast.;
Ju.Głuszakow,„Riewolucyjaumierła!Dazdrawstwujetriewolucyja!”:anarchizmwBiełarusi(1902-1927),
Sankt-Pietierburg2015,s.11–12.
36Zob.np.D.Bialeetal.,Hasidism.ANewHistory,Princeton2017,s.125–136.
37Por.B.Stępniewska-Holzer,Żydzi…,s.124–155.
38Archiwaibibliotekizawierająliczneśladytychdziałań.Należydonichchoćbyprogramkur-
sówrzemieślniczychdlabiałostockichŻydów,por.Płaniprogrammawieczernichobszczeobrazowatielnych
iprofiessionalnychkursowdlawzrosłychjewriejew-riemieslennikow,priBiełostokskomjewriejskomriemieslennom
ucziliszcze,Biełostok1909.
39S.An-Ski,właśc.CwiZangwiłRappaport(1863–1920)–żydowsko-rosyjskidziennikarz,literat
ifolklorysta.KierownikwyprawyetnograficznejnaPodolewlatach1911–1914iautornajsłynniejszego
żydowskiegodramatu,znanegopodtytułemDybuk.
