Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18
Wprowadzenie
Sytuacja,wjakiejznajdowałasięrosyjskagospodarka,byłanietylkodyna-
miczna,aleodprzełomuwiekówcoraztrudniejsza.Jakpokazująwspółczesne
badania,jeszczew1900rokuopisywanywreportażachobszargubernibiało-
ruskichbyłdrugim,podwzględemwielkościprodukcjiiliczbyzatrudnionych,
rejonemwcałymImperiumRosyjskim29.Pierwszeznamionakryzysuekono-
micznegowRosjibyływidocznejużw1899roku,kiedynaskutekkłopotów
niektórychbankówkomercyjnychdoszłodopanikinapetersburskiejgiełdzie.
Problemydotknęłystopniowowszystkiegałęzieprzemysłu,wtymkolejnictwo,
idośćszybkoznalazłyswojeodbiciewinnychkrajachinwestującychwtedy
wRosji.Skutkidrugiejfalikryzysu,któranastąpiław1903roku,byłyjuż
dlaimperiumdużomniejsze30.
Przełomwiekówbyłwięcdlarobotnikówżydowskichokresemtrudnym,
wzbudzającymwielelękówinapięćzwiązanychzezłąsytuacjąekonomiczną,
pogarszającymisięwarunkamiegzystencjiorazniepewnościąjutra.System
pracyopierającysięnacechachiwsparciuśrodowiska,znanyjeszczeześrednio-
wiecza,zasprawąpolitykipaństwarosyjskiegoprzestałistniećjużwpołowie
XIXstulecia,choćwydajesię,żenajdłużejutrzymałsięwłaśniewguberniach
białoruskich
31
.Pozbawienispajającychidającychpoczuciebezpieczeństwa
struktursamorządowych,takichjakcechyczyzlikwidowanyw1844roku
kahał,żydowscyrzemieślnicyniebyliprzygotowaninato,żebyuczestniczyć
wrestrukturyzacjiprzemysłuiporadzićsobiewnowymsystemiezależności
polityczno-ekonomicznych
32
.Gdyzlikwidowanogminyżydowskie,zabra-
kłoinstytucjisprawującejswegorodzajuopiekęnadbiedniejszymilubmniej
świadomymiczłonkamiwspólnoty33.WkońcuXIXwiekurozpoczętowięc
tworzenienowoczesnychinstytucjifilantropijnych,mającychnaceluwsparcie
ubogich.Nowytypżydowsko-rosyjskiejinteligencjiliczyłnato,żesamoor-
ganizacjapozwolirozwiązaćczęśćproblemównarastającychwspołeczności
żydowskiejpozaniknięciutradycyjnychinstytucjisamorządowych.
Równieżwkręgachrobotniczychpowoływanoswegorodzajusubstytuty
bractwzajmującychsiędawniejm.in.sprawamidobroczynności.Wpołożonych
29S.W.Woronkowa,RossijskajapromyszlennostʹnaczałaXXwieka:istocznikiimietodyizuczenija,
Moskwa1996,s.100;EverydayJewishLifeinImperialRussia.SelectDocuments,1772-1914,oprac.
C.Freeze,J.M.Harris,Waltham2013,s.488–494.
30W
.Morawski,Kronikakryzysówgospodarczych,Warszawa2003,s.95.
31M.Horn,Żydowskiebractwarzemieślniczenaziemiachpolskich,litewskich,białoruskichiukraińskich
wlatach1613-1850,Warszawa1998,s.97–99.
32J.D.Klier,The“Kahal”intheRussianEmpire-Life,DeathandAfterlifeofaJewishInstitution,1772-
1882,„JahrbuchdesSimon-Dubnow-Instituts/SimonDubnowInstituteYearbook”2006,nr5,s.33–50.
33Ibidem.WKrólestwiePolskimpowstałnarzuconyprzezwładzesamorządżydowski(dozory
bóżnicze),działałyteżnielegalniepozostałościkahałówibractw.Instytucjetenieprowadziłyjednak
dostatecznieaktywnejiefektywnejdziałalnościopiekuńczejnadubogimi.Możnapowiedzieć,że
międzylatami20.wKrólestwiei40.wCesarstwieakońcemXIXipoczątkiemXXwiekufilantropia
żydowskaprzeżywałakryzysidoszłowówczasdoogromnejzmianywjejcharakterze,strukturze
istrategiidziałania.
