Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wprowadzenie
17
wobszarzepropinacjiidrobnegohandlu
20
.Perspektywęiwarunkiżycia
robotnikówpracującychwniewielkichzakładachprzemysłowychwsztetlach
odkrywająprzednamidopieroprezentowaneponiżejmateriałyźródłowe21.
PotwierdzająoneteżtezęIreneuszaIhnatowiczaonierównomiernymtem-
pieprzewrotuprzemysłowegonaziemiachdawnejPolski,wskazującnato,że
zachodniegubernieRosjicarskiejbyłypodtymwzględemszczególniezapóź-
nione
22
.ObrazyprezentowanewreportażachprzeczązaśtwierdzeniuAndrzeja
Jezierskiego,że„napoczątkuXXwiekukończysięrewolucjaprzemysłowa
wRosji”
23
,przynajmniejwodniesieniudojejzachodnichcentrówprzemysło-
wych,skoncentrowanychwguberniachbiałoruskich.Jakwskazujebadaczpóź-
niejszych(międzywojennych)dziejówmiasteczekbiałoruskich,AndriejZamojski,
przełomXIXiXXstuleciatonieustannyprocesichtransformacjispołecznej
iekonomicznej
24
.Historycyżydowscypodkreślają,żezmianyekonomicznesą
niezbędnymelementemwszelkichprzeobrażeńspołecznychwprocesiehistorycz-
nym
25
.Gospodarkarosyjskaszybkonadrabiałazapóźnienietechniczne,atempo
zmianmusiałoodbijaćsięnajakościzarządzania.Odczuwalitoprzedewszyst-
kimrobotnicy,pozbawieniochrony,spójnegoiefektywnegoprawapracyinara-
żeninawyzyskzestronywłaścicielifabrykizakładóworazkadryzarządczej
26
.
EricHobsbawmtrafniezauważył,żeXIXstuleciemożnaokreślićmianem
wiekudeflacji.Spadekcenwywoływałwtedyprzerażeniewśródwłaścicieli
przedsiębiorstw,aleprzedewszystkimpogarszałwarunkibytowerobotni-
ków27.Obniżaniepensji,lokauty,głodowestawki–wszystkotostawałosię
elementemrobotniczejcodziennościnietylkoprzemysłowegoZachodu,ale
takżespecyficznieindustrializującegosięWschodu,zjegostrefąosiedlenia,
zamieszkanąprzeztrudnodostosowującąsiędoszybkiejzmianyspołecznej
grupęŻydów,jużwtedysilniezrusyfikowanych28.
20J.D.Klier,PolishShtetlsunderRussianRule,1772-1914,„PoliniStudiesinPolishJewry”2004,
nr17,s.105–107.
21ZależnościekonomiczneopisujeteżksiążkaInySorkiny,dotyczyonajednaktylkopierwszej
połowyXIXwieku,por.I.Sorkina,MiasteczkiBiełarusiukancyXVIII-pierszajpałowieXIXst.,Wilna
2010.GospodarkamałychmiastnaprzełomieXIXiXXwiekupozostajenadalsłabozbadana.Lukitej
niewypełniatakżedziewiątytomserii„ActaCollegiiSuprasliensis”,poświęconygospodarcemałych
miast,por.Małemiasta.Gospodarka,red.M.Zemło,Lublin–Supraśl2007.
22I.Ihnatowicz,KapitalizmnaziemiachpolskichoddrugiejpołowyXIXwiekudowybuchuIwojny
światowej[wi]B.Zientaraetal.,DziejegospodarczePolskido1939r.,Warszawa1964,s.440.
23A.Jezierski,ProblemywzrostugospodarczegoPolskiwXIXwieku[wi]PolskaXIXwieku.Państwo,
społeczeństwo,kultura,red.S.Kieniewicz,Warszawa1977,s.110.
24A.Zamojski,TransformacyjamiestieczeksowietskojBiełorussii,1918-1939,Minsk2013,s.39–40.
25W
.Dubnow,Cuderekonomiszergeszichte…,s.96.
26R.Cameron,Historiagospodarczaświata.Odpaleolitudoczasównajnowszych,przeł.H.Lisicka-
-Michalska,M.Kluźniak,Warszawa1995,s.289.
27E.Hobsbawm,Wiekimperium,1875-1914,przeł.M.Starnawski,Warszawa2015,s.1.
28Tragicznewarunkifinansoweskutkowałyczęstostrajkaminawetwniewielkichzakładach,por.
IstorijaBiełarusiwdokumientachimatieriałach,oprac.I.N.Kuzniecow,W.G.Maziec,Mińsk2001,s.219.
