Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
37
zastąpićstosowanewcześniej,negatywnienacechowaneterminy:Deuropeiza-
cja”,Dokcydentalizacja”,Ducywilizowanie”85.
Zaistotęmodernizacjizwykleuznajesięzłożonyprocesprzejściaodtzw.
społeczeństwatradycyjnegodonowoczesnego,wklasycznymWeberowskim
ujęciuoznaczającyDodczarowanieświata”dziękiracjonalizacjicharaktery-
stycznejdlanowoczesnegopaństwazjegozawodowymiurzędnikamiikapi-
talizmem
86
.PiotrSztompkamodernizacjęzdefiniowałm.in.jakoDkompleks
społecznych,politycznych,ekonomicznych,kulturowychimentalnychprze-
kształceńzachodzącychnaZachodzieodXVIwieku,osiągającyswojeapogeum
wXIXiXXwieku”.WskładtychprzekształceńDwchodząprocesyuprzemy-
słowienia,urbanizacji,racjonalizacji,biurokratyzacji,demokratyzacji,rozkwit
kapitalizmu,upowszechnianiesięindywidualizmuimotywacjidoosiągnięć,
apoteozarozwojuinauki”87.NiecoinaczejakcentyrozłożyłJürgenHabermas,
łączącmodernizacjęzewzajemniepowiązanymiprocesami,jakDpowstawanie
kapitałuigromadzeniezasobów;rozwójsiłwytwórczychiwzrostwydajności
pracy;centralizacjawładzypolitycznejikształtowaniesięnarodowychtożsa-
mości;upowszechnienieprawpolitycznegouczestnictwa,urbanistycznychform
życia,formalnejedukacjiszkolnej;sekularyzacjawartościinorm”
88
.Inniautorzy
wskazująteżnarosnącąróżnicęmiędzyDprzestrzeniądoświadczeń”aDhory-
zontemoczekiwań”89,uzyskaniewolnościkosztempoczuciabezpieczeństwa90,
zwiększaniezasięguinstytucjispołecznychipaństwowychorazichwpływuna
życiejednostek91,atakżeszerokopojętedążeniedoujednolicania.
Teoria,araczejteoriemodernizacjiobecnieniesąjużjednaktakszeroko
akceptowanymnarzędziemwyjaśnianiaprzeszłychiobecnychzjawisk,m.in.ze
względunapowiązaniezXIX-wiecznymeuropejskimetnocentryzmem,ewolu-
cjonizmem,atakżezuwaginapolitycznewykorzystaniekoncepcjijakouzasad-
nienianeoimperializmu.Wieluautoromkoncepcjamodernizacjisłużyłajedynie
ukryciu(zastąpieniu)wcześniejszejopozycji:cywilizacja-barbarzyństwo
92
.
85H.-U.Wehler,Modernizacja,nacjonalizm,społeczeństwo.Esejeiartykuły,wybóriposł.
R.Traba,[tłum.B.Vollendorf,K.Krzemieniowa],Warszawa2001,s.52.
86M.Weber,EconomyandSociety.AnOutlineofInterpretiveSociology,t.2,red.G.Roth,
C.Wittich,tłum.zniem.E.Fischoffiin.,Berkeley1978,s.956-1005.
87P
.Sztompka,Socjologiazmianspołecznych,tłum.J.Konieczny,Kraków2005,s.138.
88J.Habermas,Filozofcznydyskursnowoczesności,tłum.M.Łukasiewicz,Kraków2005,s.10n.
89R.Koselleck,Semantykahistoryczna,wybórioprac.H.Orłowski,tłum.W
.Kunicki,Poznań
2001,s.371;zob.teżT
.Kizwalter,Polskanowoczesność.Genealogia,Warszawa2020,s.12.
90Z.Bauman,Ponowoczesnośćjakoźródłocierpień,wyd.2,Warszawa2000,s.9;tenże,Wspól-
nota.Wposzukiwaniubezpieczeństwawniepewnymświecie,tłum.J.Margański,Kraków2008,s.33.
91A.Giddens,Nowoczesnośćitożsamość.„Ja”ispołeczeństwowepocepóźnejnowoczesności,
tłum.A.Szulżycka,wyd.1,dodr.2,Warszawa2006,s.3.
92P
.Pluciński,Krytyka(teorii)modernizacjizperspektywysocjologiiWallersteinowskiej,w:Mię-
dzyzacofaniemamodernizacją.Społeczno-gospodarczeproblemyziempolskichnaprzestrzeniwieków,
red.E.Kościk,T
.Głowiński,Wrocław2009(WrocławskieSpotkaniazHistoriąGospodar-
czą,4),s.82;P
.Sztompka,Socjologiazmianspołecznych...,s.131;H.-U.Wehler,Modernizacja,
nacjonalizm,społeczeństwo...,s.54.
