Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
54
Wstęp
tworzyswójopisjęzykaniezperspektywygramatycznej,ani
nawetsemantycznej(choćprzemyśleniadotyczącesemantyki
odgrywająwtymopisieistotnąrolę),alezperspektywybadań
nadstrukturąwypowiedzi,itoprzedewszystkimjednegokon-
kretnegojejrodzaju–wypowiedzi,którajestnośnikiemprawdy
ifałszu,awięcjestzdaniemoznajmującym.Tymsamym
ArystoteleskontynuujetradycjęzapoczątkowanąprzezPlatona
wSofiście,którysformułowałpierwszewfilozofiigreckiejdefi-
nicjeonomairhēmawłaśniewramachanalizystrukturylogosu.
Jakwiadomo,wfilozofiigreckiejterminlogosjestjednym
znajważniejszych,azarazemnajbardziejwieloznacznychter-
minów.Etymologiczniezwiązanyjestzczasownikiem
λέγgiV
(nmówić”),itowłaśniesferymówieniaorazwypowiadaniado-
tyczyjegoznaczeniepierwotne
88
.Terminlogosmożeprzyjmować
wieleznaczeńwęższych,wszczególnościmożebyćstosowany
naoznaczenieposzczególnychsłów,frazzłożonychzkilkuwy-
razów,dłuższychwypowiedzi,wywoduwdyskusji,pisanego
88PrzyjmujętutajzaH.Bonitzem(IndexAristotelicus,s.v.logos,
s.433–437)następującąstrukturępojęcialogosu:(1)pierwszesązna-
czeniazwiązanezmówieniemiwtejgrupieznaczeńlogosoznacza
albomowęwogóle,alboteż,bardziejkonkretnie,to,cowypowie-
dziane,czylisłowoiróżnerodzajedłuższychikrótszychwypowiedzi;
(2)wdrugiejkolejnościlogosoznaczarozumowyaspekttego,cowypo-
wiedziane(definicja,argumentlogiczny,rozum);(3)wtrzeciejkolej-
nościlogosoznaczaaspektrozumowysamejrzeczywistości(proporcja,
forma).WujęciachPlatonaiArystotelesalogosjestewidentniezwiązany
zmówieniem,cowidaćm.in.zfaktu,żejestniekiedyprzeciwstawiany
myśleniuiinnymstanomwewnętrznymduszy(dianoia,doxa).Alere-
lacjemiędzyposzczególnymigrupamiznaczeńterminulogosmożnateż
ująćinaczej;takjestnp.wLSJ(s.v.logos,s.1057–1059),gdziepierwsze
sąznaczeniazwiązanezliczeniem,rachowaniemizdawaniemsprawy
zczegoś,wdrugiejkolejnościidąznaczeniazwiązanezmyśleniemoraz
rozumowymiaspektamirzeczywistości,adopierowtrzeciejkolejności
znaczeniazwiązanezmową.Układpojęcialogosuzależyczęściowood
przyjętejstrukturyznaczeńczasownikalegein,którypierwotnieznaczy
nskładać,łączyć”–stądpóźniejszeznaczenianmówić”(składaćwypo-
wiedzianedźwięki),aleteżnrachować”inmyśleć”(składaćliczby,myśli
lubrzeczy).
