Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
STANISŁAWCZEKALSKI
Balzjejrzekomąnobojętnościąnaprzedmiotwizualny”
4
-chciałbymskupićsięna
jednymtylkowycinkucałegodyskursuoteoretycznymstatusieobrazu:wycinkutym
właśnie,któryjestdziełemholenderskiejbadaczki.Pojęcieobiektuteoretycznego
zastosowałaonajużwksiążceQuotingCaravaggio:ContemporaryArt,Preposterous
Historyz1999roku,arozwinęłanajpełniejwwydanychtrzylatapóźniejWędrują-
cychpojęciachwnaukachhumanistycznych-rozprawieocharakterzeprogramowym
dlajejkoncepcjibadańkulturywizualnej5.
nJarównieżdenerwujęsię-stwierdzaBalwPosłowiutejksiążki-kiedymoi
studencipowołująsięnaobrazyjakoilustracjetezteoretycznychczypolitycznych,
aniewidzątego,comadopowiedzeniasamobraz.Odwracającsię,widzęjednak
wielumieszkańcówdobrzechronionejdyscyplinyhistoriisztuki,którzyrobiądo-
kładnietosamo”6.Powyższycytatdobitniezaznacza,żepojęcieobrazuzwiązane
zkoncepcjąobiektuteoretycznegoHubertaDamischaskierowałaautorkaprzeciwko
charakterystycznejdlahistoriisztukipraktyceuprzedmiatawianiaobrazówprzez
sprowadzanieichdorolijedynieilustracyjnejwobecgotowychteorii,nktórestosuje
siędodziełasztuki,nibytowfunkcjisłużebnejwzględemdzieła,lecztaknaprawdę
podporządkowującje”
7
.Wimięnantyinstrumentalistycznejkoncepcjiteorii”ba-
daczkazdecydowanieodrzuciłanstandardowydyskurshistoriisztuki,wktórym
obrazyużywanesąjakoilustracjeargumentówrzekomodotyczącychwłaśnietych
obrazów,wistociejednakmuskającychjetylkopowierzchownie”
8
.Sameobrazy
będącewrozprawachprzedmiotemwiedzyzregułynieprzykuwająuwagihisto-
rykówsztukiswojąwizualnością,leczpozostajązaledwieświadectwamimającymi
potwierdzaćiwzmacniaćnaukowąargumentację,awefekcietonąwróżnorakich
tekstowychodniesieniach,pochłanianeprzezspowijającyjedyskurs
9
.Jakironicznie
podsumowałaBal,nnajwiększamagia”dyscypliny,nktórejprzedmiotamisąobra-
zy,[ł]poleganatym,żeprzedmiotyznikająpodwarstwąsłownegokurzu”
.Tej
zasadniczejwadzienazbytprostegoiredukcyjnegopodporządkowaniaobrazów
zastępującymjesłowomteoretycznegodyskursuBalprzeciwstawiaideęzmiany
funkcjisłówwobecobrazównawręczodwrotną-taką,którateobrazywskazuje
iskupiauwagęnaichcechachszczególnych,wizualnych,opierającychsięsubstytucji
przezjakiśpojęciowyekwiwalentzesłownikateorii10.
Woceniebadaczkitypowymdlahistoriisztukibłędemsąpróbyprzenik-
nięciawizualnejpostacidziełtak,abyuchwycićichokreślonyrdzeńsemantyczny,
czyliznaczenie,iabytoznaczenieprzełożyćnaodpowiedniepojęciadyskursywne,
4
Tegoż,Ikonofliał,dz.cyt.,s.51.
5
M.Bal,QuotingCaravaggio:ContemporaryArt,PreposterousHistory,Chicago1999;tejże,Wędrujące
pojęciawnaukachhumanistycznych.Krótkiprzewodnik,przeł.M.Bucholc,Warszawa2012.
6
Tejże,Wędrującepojęciał,dz.cyt.,s.359.
10
7
8
9
Tamże,s.88.
Tamże,s.90,przypis13.
Tamże,s.296.
Tamże,s.90.
AdamMickiewiczUniversityPress©2021
