Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Częśćpierwsza:Próbyokreśleniakomizmu
................................................................
49
możnarozwiązaćprzezpoczynieniezastrzeżenia,żekomicznesątezjawiska,
którewnieznacznysposóbodchylająsięodnormy,które
tylkonapierwszyrzutokaróżniąsięodtego,codobrzeznane.Różnicata,
jaksięokazuje,jesttylkopozorna.Stądwłaśniebierzesięnadwyżkaener-
gii,zmobilizowanejwmomencie,gdyzauważyliśmycośinnego,nowegoinie-
pokojącego,którastajesięjednakniepotrzebnawtedy,kiedyuświadomiliśmy
sobie,żetoWnowe”jestwgruncierzeczyczymśdobrzeznanym.
Interpretacjataniemożebyćjednakzastosowanadowszystkichprzejawów
komizmu.Komicznemogąbyćdlanastakżezjawiska,którewsposóbistot-
nyodbiegająodnormyiwtrakcieprzeżyciakomizmunieprzestająbyćod-
mienneodzjawiskcodziennych.ZrozważańŁunaczarskiegowynikabłędna
teza,wedługktórejstwierdzeniepozornejnowościiodrębnościjakiegoś
zjawiska,sprowadzeniegodozjawiskdobrzeznanych,jestzawszerówno-
znacznezuspokojeniemsię,zprzekonaniem,żeniebezpieczeństwominęło.
Aprzecieżbardzoniebezpiecznemożebyćtakżezjawiskodobrzeznane.
5.TeoriaWitwickiego
WybitnypsychologpolskiWładysławWitwickijestgorącymzwolenni-
kiemteoriidegradacjiBaina.StworzonaprzezWitwickiegoteoriakomiz-
mu108niemieścisięjednakaniwteoriidegradacji,aniwpokrewnejjej
teoriicechyujemnej.PodobniejakGroos,Witwickiuważa,żenieodzow-
nymwarunkiemprzeżyciakomicznegojestpostawaestetyczna,którawy-
magaskupieniauwagipodmiotunawyglądzieprzedmiotu.Tylkowygląd
możebyćśmieszny.PojęciewygląduWitwickirozumiebardzoszeroko,
mówiącnietylkoowyglądachpostaciisytuacji,lecztakżeowyglądach
stanówwewnętrznych.WŚmiechnatlekomizmu”jestwyrazemradości
zwyglądupewnejosobylubrzeczy,którejwidocznaniemocniebudzisil-
negowspółczucia,zgrozy,wstrętu,strachu,zgorszeniairozpaczy.To,co
mabyćśmieszne,musipoprzedniowzbudzićpodziw,cześć,szacuneklub
strach,atakżenagleodsłonićswąniemoc,alborównocześniemusiprzy-
bieraćpozoryimponujące,wywołującestrach,obawę,powagę,cześćisza-
cunek,alepozorytakprzejrzyste,żeprzezieraprzeznierzeczywistaniemoc
moralnalubfizyczna.Imwiększykontrastmiędzypozoramiawidocznym
rzeczywistympoziomemmocy,tymjaskrawszaśmieszność.Jakwidaćzprzy-
toczonychprawiedosłownienajważniejszychelementówteoriiWitwickiego,
108Por.Witwicki,
dz.cyt.,s.194.
