Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Fenomenwolności
15
rolizawodowej.Iwtymznaczeniumożemymówićnp.osamowolnym
wylaniufundamentówpoddomnaterenieobjętymzakazembudowlanym,
samowolnymopuszczeniuposterunkuprzezżołnierzawtrakciewartylubteż
samowolnymotworzeniugablotyzjakimśproduktemwsklepie,doczego
uprawnionyjesttylkosprzedawca.
Samowola_zauważaTadeuszGadacz_jestjednymznajczęstszychwyobrażeń,jakie
mamynatematwolności.Jestwolnościącałkowicienieograniczoną,stawiającąwłasne
dobroponaddobroinnych.[...]Człowieksamowolnyusiłujebyćwolnywtakisposób,jak
gdybybyłsamnaświecie
12
.
Wolnośćjakowarunekafirmacjiludzkiejpodmiotowości
Wolnośćjakostanprzeżywanyiuświadamianyjestczymśspecyficznieludz-
kim,czymś,codecydujeoprzebieguicharakterzedoświadczeńtakczłowieka
jakojednostki,jakicałychzbiorowości.Oczywiście,jeżeliwez
·miemypod
uwagężycieosobniczezwierzątwwarunkachwolnościowychiwwarunkach
zniewolenia,torównieżdostrzeżemyfunkcjonalneróżnicewżyciutychże
zwierzątwodmiennychwarunkach.Niemożnajednakpowiedzieć,żeformy
życiazwierzątwtychwarunkachradykalniesięzmieniają,choćbezwątpienia
zmieniasiępoziomkomfortuichegzystencji.Wprzeciwieństwiedotego
formyżyciaczłowiekawwarunkachwolnościowychiwwarunkachzniewo-
lenia(np.totalitarnejrepresji)lubpozbawieniawolności(np.ignorowania
prawczłowiekalubnaruszaniawolnościobywatelskich)mogąbyćradykalnie
odmienne,rozstrzygająctymsamymoswoistychsposobachbyciaidziałania,
towarzyszącychimambicjachiaspiracjach,takposzczególnychludzi,jak
icałychzbiorowości(etnicznych,narodowychczyreligijnych)lubpokoleń.
Stanwewnętrznego(subiektywnego)poczuciawolnościorazzewnętrznych
(obiektywnych)przejawówwolnościjest,jaksięwydaje,jednymzpodsta-
wowychwarunkówkonstytuowaniasiępodmiotowościczłowieka
13
,jego
pełnegorozwojuiekspresjitwórczychpotencjiorazinnowacyjnościdziałania.
Przyczymwewnętrznepoczuciewolnościzasadniczobędzietuzwiązane
zpsychologicznąkondycjączłowieka_jegosubiektywnymiimpresjami,
nastawieniamiemocjonalnymiorazpsychicznymiwzględemsiebiesamego
iotaczającejrzeczywistości.Zkoleizewnętrzneprzejawywolnościokreślane
12
Zob.T.Gadacz,Wychowaniedowolności,dz.cyt.,s.151.
13
Przyczymkluczowąrolęnależyprzypisaćtu_nacowskazujewswychanalizachJózefTischner_
momentowiwyboru.Jestonzasadniczydlaprzeżyciaidoświadczeniawolnościorazbardziej
pierwotnyniżmomentsprawczości.Założyćnależybowiem,żeDwtedyitylkowtedymożna
przypisaćmomentowisprawczościcharakterwolności,jeżelisięwpierwzłożyłoujegopodstaw
((wolnądecyzję>>D.J.Tischner,Studiazfilozofiiświadomości,dz.cyt.,s.67.
