Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
JarosławGara
Wolnośćjeststanem,jakizachodzipomiędzyróżnymielementami
iskładowyminaszegocodziennegodoświadczenia.Wtymznaczeniukażdy
człowiekjakośprzeżywaidoświadczawolności,zarównoodstrony
subiektywnegojejodczucia,jakijejobiektywnychprzejawówwprzestrzeni
życiaspołecznego.Wolnośćjakookreślonystanrzeczyniejestwięcczymś,co
moglibyśmyumiejscowićwprzyrodzie,wskazująctymsamymnajejrzeczowy
desygnat.Niejestteżwpierwszymrzędzie,adhoc,wartością,ponieważ
takowąstajesięonadlanasdopierowwynikunadaniaokreślonychrang
iznaczeńowejmożnościautonomicznegoisuwerennegodziałaniaprzezpod-
miot,którywolnościdoświadczalubdoniejdąży.Wolność,jaksięwydaje,
dopierojakostanprzeżywanyiuświadomionystajesięzatemdlanaswartością,
dodajmy,jakąśwartością:pożądaną(oczekiwaną,postulowaną)lubteżnie-
pożądaną(wypieraną,negowaną).
Rozważająckategorięwolności,należyprzywołaćrównieżinnepojęcia
tyleżbliskoznaczne,coipozostającewokreślonymstosunkułącznościlub
rozłączności,tj.swobodę,autonomięczysamowolę.Swobodaoznaczamożli-
wośćpostępowaniaidziałaniazgodniezwłasnąwolą,azatemniezależnie,bez
skrępowaniaipresjijakiegokolwiekprzymusu.Wtymznaczeniumówimyteż
oswobodzieprzemieszczaniasięzjednegomiejscadoinnegolubwyznawania
określonychprzekonańipoglądów.Znaczeniepojęciaautonomiawskazujezaś
zarównonaniezależnośćdecyzyjną,jakisamodzielnośćdziałań,azatemna
prawoizdolnośćdosamostanowienia.Zasadniczoteżpojęciaautonomii
używamywznaczeniusuwerennościiniezawisłości,odnoszącjedopodmiotu
zbiorowego,np.państwa,narodu,regionu,branżyzawodowejczyinstytucji.
Wtymznaczeniumożemymówićopełnejlubczęściowejautonomiiokreślo-
negoregionulubinstytucjiwobrębieróżnychsferichfunkcjonowania,np.
politycznej,ekonomicznejczyprawnej.Utrwaliłosięjednakitakieużycie
terminuDautonomiaD,zgodniezktórymodnosimygodosamodzielności
isamostanowieniapodmiotuindywidualnego,mówiącnp.oidealepodmioto-
wejautonomiiwychowankaczydecyzyjnejautonomiiprokuratora.Mówiąc
natomiastosamowoli,będziemymielinamyślitakąokolicznośćitowarzy-
szącejejpostroniepodmiotudziałanianastawienie,zgodniezktórymnieliczy
sięonznikiminiczym,lekceważącpowszechnieuznanezasadywspółżycia
społecznego,obowiązująceprawoczyteżobowiązkiwynikającezpełnionej
działania,anieprzyczynęczyz
·ródłonaszegodziałania.Wdrugimzaśprzypadkupozytywny
wymiarwolności,wyrażającsięwtwierdzeniuDjestempanemsamegosiebieD,wskazujena
przyczynęiz
·ródłoregulacjinaszegodziałania.Wolnośćnegatywnawiążesięzatem
zodpowiedziąnapytanie:DJakdalekosięgaobszar,wktóregogranicachpodmiot_osoba
bądz
·grupaosób_malubpowinnamiećcałkowitąswobodębyciaidziałaniawedlewłasnej
woli,bezwtrącaniasięinnychosób?D.Zkoleiwolnośćpozytywnaodpowiadanapytanie:DCo
lubktojestz
·ródłemwładzyalboingerencji,któramożeprzesądzić,żektośmazrobićraczejto
niżtamto,byćtaki,anieinny?D.I.Berlin,Dwiekoncepcjewolności,dz.cyt.,s.191_192,182.
