Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Fenomenwolności
13
to,cowzględemnassamychzewnętrzne?Otopytania,któreokreśląkierunek
niniejszychrozważań.
TropyiÐwspółrzędnegfenomenuwolności
Przyjąćmożna,żewolnośćtostanwyrażającysięwmożności,bydziałać
niezależnieodtegolubwbrewtemu,cowzględemnassamychuznaćnależyza
zewnętrzne.Azatemtomożnośćbyciafaktycznympodmiotemsprawczym,
któregoracjądziałaniajestautonomiadecyzyjnawformachswegobycia_
myśleniaidziałania
9
.Działaniewspółzależnelubzgodneztym,cowzględem
nassamychjestzewnętrzne,nieoznaczajednakjeszczenaruszenia,negacjilub
ograniczenianaszejwolności.Takbowiemdziejesiętylkowtedy,gdychcemy
działaćniezależnielubwbrewczemuś,ato,cozewnętrznewzględemnas
samych,uniemożliwianamto,wymuszająclubwarunkująctymsamymsposób
naszegobyciaidziałania.Takrozumianepojęciewolnościodnoszonejest
zarównodopodmiotuindywidualnego(np.wolnyczłowiek_człowiekpo-
zbawionywolności),jakizbiorowego(np.wolnynaród_zniewolonynaród).
Pojęciewolnościrozumianejakoniezależność_możliwośćdecyzyjnejspraw-
czościinieskrępowanegodziałania_odnoszonebędziezatemzarównodo
stanuniepodległościiniezawisłościpaństw,suwerennościnarodów,jakido
prawczłowiekaiprawobywatelskich,takichjakwolnośćosobista,wolność
słowa,wolnośćsumienia,wolnośćwyznaniaczywolnośćzgromadzeń.DSens
wolnościukazujesięwięcprzezto,codziękiniejmożezostaćurzeczywist-
nione_albourzeczywistnioneniebędzieD
10
.Rozważającproblemwolności_
nacowskazujeIsaiahBerlin_należywyróżnićrównieżjejdwapodstawowe
rodzaje,zewzględunakierunekdążeń,jakiimtowarzyszy:negatywnylub
pozytywny.WolnośćnegatywnaokreślanajestdążeniemDodDimierzysięją
stopniem,wjakimniktnieingerujewnaszeżycieoraznieprzeszkadzaczynić
namtego,cochcemy.WolnośćpozytywnaokreślanajestdążeniemDdoDimie-
rzonajeststopniem,wjakimczłowiekczujesiębytemsamosterownymoraz
panemswegolosu
11
.
9
Takiedookreśleniezakresuznaczeniowegopojęciawolnościkorelowaćmożna,jaksięwydaje,
zkonstatacją:DTerminwolnośćoznaczafundamentalnyprzywilej((ja>>,polegającynazdolności
autonomicznegoustosunkowaniasiędowłasnegostrumieniaprzeżyćorazotaczającegoświata,
któryakcentuję,ilekroćużywamterminów:((chcę>>,((niechcę>>,((aprobuję>>,((protestuję>>
itd.D;Dowo((mócchciećinaczej>>tonicinnego,jakimmanentnytemuoto((ja>>przywilej
wolności.Wtensposóbostatecznązasadąindywidualności((ja>>jest,jaksięzdaje,jego
immanentnawolnośćD.J.Tischner,Studiazfilozofiiświadomości,oprac.A.Węgrzecki,
Kraków2006,s.66,112.
10
T.Gadacz,Wychowaniedowolności,[w:]tegoż,Oumiejętnościżycia,Kraków2002,s.159.
11
Choćwydawaćsięmoże,żesenstychrodzajówwolnościjestzbieżny,tojednakwgruncie
rzeczytakniejest.Wpierwszymwypadkunegatywnywymiarwolności,wyrażającsięwtwier-
dzeniuDniejestemniczyimniewolnikiemD,wskazujenaproblemzakresunaszejswobody
