Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
48
PrzemysławCzapliński
lijęzykarozmaitymintuicjomwypowiadanymodpoczątkunowe-
gookresu.Raczejdlatego,żezanimichtekstydonasdotarły,te
sametreścizostaływielokrotnieidobitniewyartykułowanewpol-
skiejrefleksjihumanistycznej.Naprogunowejhistoriiukazywały
sięliczneteksty,którekrytycznieomawiałytosamodziedzictwo:
GłównenurtymarksizmuLeszkaKołakowskiego16,MaskiPrometeusza
KrzysztofaDorosza,WobeczłaMariiJanion,MityprzebraneMichała
Głowińskiegoś17.
Różniłajednakterozważaniaodksiążekzachodnichjednaistotna
kwestia:oileLyotardiFukuyamazdawalisięoddzielaćeuropejską
misjępoznawcząimisjęemancypacyjną,otylewrefleksjipolskiej
FaustiPrometeuszzasadniczobyliujmowaniłącznie.Cowięcej,obu
herosówdopisanodohistoriitotalitaryzmu.
LeszekKołakowskiwGłównychnurtachmarksizmuwskazywał
natradycjęprometejsko-faustycznąjakocentralnezłożemityczne,
zktóregoczerpałafilozofiamarksowska.Wmyślimarksowskiejklu-
czowąrolęodgrywałopostrzeganiewszelkichmediacjispołecznych
16Pierwszewydanie–1976–1978(InstytutLiteracki,Paryż);wydaniekrajo-
we:L.Kołakowski,Głównenurtymarksizmu,Krąg,Pokolenie,Warszawa1989
(byłatojużdrugaedycjawobieguniezależnym,jednakżepierwsza–dokonana
w1981rokuprzezgdańskieWydawnictwoAteny–byławłaściwienieobecna).
17GustawHerling-GrudzińskiwDziennikupisanymnocą1976-1979(Instytut
Literacki,Paryż1980,s.164),natrafiwszywminiaturachKafkinaprzypowieść
oczterechlegendachPrometeusza,dopisałkolejną:HWedługpiątej(nieznanej
Kafce)legendy,Prometeuszbyłprowokatorem.Wporozumieniuzbogamizdra-
dziłludziomsekretyfałszywe,poczymzainscenizowanokomediękary–przy-
kuciadoskałyKaukazu[ś]–dlaodwróceniauwagiludziodposzukiwania
sekretówprawdziwych.Gdybymielikiedykolwiekuzmysłowićsobieznieodpartą
jasnością,żeichoszukano,żeprometejskisenopotędzewykradzionejbogom
byłprowokacją,będziejużzapóźno.NiebędąmogliprzydusićPrometeuszado
skały,byzdradziłwreszcieprawdę,gdyżscenariuszkomediiprzewidywałjego
wtopieniesięwskałępoodegraniuwyznaczonejmuroli:podstępnejwobec
ludzi,służebnejwobecbogów.Niejestwykluczone,żeludzkiświatbędziewtedy
wyglądałtak,iżbogowiepożałująswejprowokacji.Aleidlanichbędziejużza
późno”.Wartozauważyć,żeHerlingprzedstawiatuludzkośćjakobohatera,
któryzarazemwyzwoliłsięspodwładzyPrometeusza(HprzydusićPrometeusza
doskały”)ipozostajewkręguprometejskiegomyśleniaotym,żeistniejejeden
sekretpozwalającyosiągnąćsamodzielność(Hbyzdradziłwreszcieprawdę”).
Niekonsekwencjaidziedalej:bogowie,którzyorganizująprowokację,sąsilniej-
siodludzi,azarazemśmiertelnienimiprzerażeni,coznaczy,żeludzkośćwtej
przypowieścijestprometejskaprzedspotkaniemPrometeusza.
