Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Niestabilnośćnieposłuszeństwaobywatelskiegozpunktuwidzeniarelacjiwładzy41
tywnąideęnieposłuszeństwawjejwymiarzeinstrumentalnym.Ponieważ
cechybrakuprzemocynieudałosięnambezpośredniopowiązaćzpozosta-
łymidefinicyjnymicechaminieposłuszeństwaobywatelskiego,spróbujemy
touczynićpośrednio,wykazującspołeczneprzyczynyewentualnejwyższej
skutecznościprotestównieodwołującychsiędotegoostatecznegośrodka.
Uczynimyto,umieszczającnieposłuszeństwoobywatelskiewkontekście
socjologicznegopojęciawładzy.Niezależnieodustaleń,jakiezarysujępod
koniecrozdziałuwodniesieniudopowiązańobuwskazanychaspektów
protestu,będąonewdalszejczęściksiążkinadalrozważaneodrębniebez
przesądzaniaouniwersalnejrelacjimiędzynimi.
Samozłamanieprawaniewymagaadresataanawetświadomości,
żewarunkiemnielegalnościdziałaniajestistnieniestosunkuspołecznego.
Wprzypadkuprotestu,któryrównieżokreśliliśmyjakonieodłącznyele-
mentnieposłuszeństwaobywatelskiego,jestinaczej.Protestjestskiero-
wanydokogoś,wiążącsięintencjonalniezestosunkiemspołecznymprote-
stującegoiadresataprotestu.Obatepodmiotymożełączyćrelacjauprzed-
nia,możeteżonapowstaćdopieronaskutekprotestu.Protestnietylko
tworzyczyzmieniastosunkimiędzywciągniętymiwjegoorbitęosobami,
alesprawiateż,żestająsięonewmniejszejlubwiększejmierzeświadome
wzajemnychrelacji.
Nietrudnodostrzec,żenieposłuszeństwoobywatelskiepojawiasię
wstosunkachspołecznychokreślonegorodzaju—takich,któreokreślamy
zapomocąpojęciawładzy.Cowięcej,cechynieposłuszeństwaobywatel-
skiegowydająsięwdużejmierzewynikaćzwłaściwościwładzy,choćby
dlategoże—jakmożnabywnioskować—jestonoskierowaneprzeciw
posiadającymwładzę.Jużnawstępienatrafiamyjednaknaparadoks.Je-
śliprotestującymudajesiępoprzezaktzłamaniaprawadoprowadzićdo
zamierzonychzmianizmusićrządzącychdoustępstw,towsensieso-
cjologicznymnnieposłusznym”należałobyprzypisaćwiększąnwładzę”niż
rządzącym.Możewięcpojęcienieposłuszeństwaobywatelskiegodotyczy
raczejwalkiowładzęczykonfliktumiędzytymi,którzyposiadająwładzę
jedyniewsensieformalnym,atymi,którychwładzajestnrzeczywista”?
Spróbujmybliżejprzyjrzećsiępojęciuwładzy,wydajesięonobo-
wiemoferowaćkluczdospójnejsocjologicznejkoncepcjinieposłuszeństwa.
Rozważamytupojęciewładzywspecyficznymsensiesocjologicznym.Jego
twórca,MaxWeberpisze,żewładzanoznaczaszansęprzeprowadzeniaswej
woli,takżewbrewoporowi,wramachpewnegostosunkuspołecznego,bez
