Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Niejednoznacznośćobywatelskiegonieposłuszeństwawrefleksjiprawniczej
natomiastnaceluwyłączniepostawienieswychprzeciwnikówprzeddyle-
matem:albospełnimyżądania,albospotkająnassankcje.Adresatperswazji
dokonujewyboruwzakresiewyznawanychpoglądów,tenzaś,wobeckogo
stosowanyjestprzymus,musijedyniekalkulować,czywartonarażaćsię
nasankcje,któredanaformaprzymusuwywołujealbozapowiada.
Gdybyprzyjąć,żeżadenaktzłamaniaprawa,któryodwołujesiędo
przemocy,niemożebyćzakwalifikowanyjakonieposłuszeństwoobywatel-
skie,tozatakienależałobyuznaćjedynieaktyłamaniaprawapolegające
naperswazji.Problempoleganatym,żepozbawionedodatkowychatrybu-
tów(wpostacinaruszaniawłasności,blokowaniaruchuitp.)aktyperswazji
rzadkonaruszająprawo,szczególniewpaństwachoustrojuliberalno-de-
mokratycznym.Rozwiązaniemproblemuniemusibyćznacząceograni-
czeniezakresupojęcianieposłuszeństwaobywatelskiego.Możliwejestbo-
wiemrównieżprzyjęciepropozycjiMorrealla,czylirozszerzeniezakresu
omawianegopojęcianadziałaniaodwołującesiędoprzemocyfizycznej.
Przemoctakabyłabyuzasadnionawpewnychprzypadkach—otyle,oile
prawa,którenarusza,samesąprawamiprimafacie.Analogiemożnazna-
leźćwnormachprawnychregulującychprzypadkinobronykoniecznej”.
Prawonapastnikadonietykalnościcielesnej,anawetdożycia,jestwarun-
kowe—możnajenaruszyćwobronieinnychprawlubdóbrprawnych.
Podobniemożna,wedługMorrealla,naruszyćróżneprawawramachnie-
posłuszeństwaobywatelskiego,jeśliczynisiętowważnychcelachipostę-
pujewsposóbproporcjonalny.Uzasadnionebyłobynaprzykładnaruszenie
prawkierowcówdoswobodnegoprzemieszczaniasię,jeśliblokadadrogi
służyłabyzakończeniuwojnyztysiącamiofiarwśródżołnierzyiosóbcy-
wilnych.
Dopodobnegownioskuwsprawiedopuszczalnościnieposłuszeń-
stwaobywatelskiegozużyciemprzemocydochodziBrianSmart35.Odnosi
sięprzyokazjikrytyczniedopogląduRawlsa,żenieposłuszeństwoobywa-
telskiewykluczajakiekolwiekformyzastraszania.Oznaczałobytobowiem
równieżodrzuceniezbytwieludziałańtradycyjnieuznawanychzaniepo-
słuszeństwoobywatelskieitoodrzuceniebezwyraźnegopowodu.Według
Smartamożnawyróżnićnastępującerodzajedziałań,którepotoczniena-
zywanebywająnieposłuszeństwemobywatelskim(przyczymsamSmart
37
35Por.B.Smart,Defining…,s.204-206.
