Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Niestabilnośćnieposłuszeństwaobywatelskiegozpunktuwidzeniarelacjiwładzy39
porządkumoralnegoiprzeztotymgwałtowniejszyataknanormyprawne
sprzeniewierzającesiętemuporządkowi.Warunkiemspójnegoiwiarygod-
negouzasadnieniaaktunieposłuszeństwaokazujesięniespójnośćsamego
porządkuspołecznego,któryzostajeczęściowozachwiany,częściowozaś
podtrzymanyiwzmocniony.Wpraktycechodzizwykleokonfliktmiędzy
porządkiemprawnymamoralnym.Jeśliprzyjąć,żewprzebiegudziejów
prawoimoralnośćcorazwyraźniejsięodsiebieoddalały,wypełniającróżne
społecznefunkcjeiponiekądrównoważącsięwzajemnie36,tonieposłu-
szeństwoobywatelskiepozbawioneprzemocyuznaćmożnazazjawiskona
wskrośnowoczesne,skutekemancypacjiprawa.Niemożetakżedziwić
popularnośćtakrozumianegonieposłuszeństwaobywatelskiegowfilozofii
społecznejodwołującejsiędouniwersalnychzasadmoralnychwwarun-
kachpolitycznegoikulturowegopluralizmu.Cowięcej,jeśliokazałoby
się,żeporządekspołecznyjestznaturywewnętrzniesprzeczny,jeśliko-
lizjenormiwartościsąnieuniknione,tonieposłuszeństwoobywatelskie
uzyskałobystatusinstytucjifunkcjonalniestabilnej,polityczniennatural-
nej”isocjologiczniennormalnej”.Jakwidać,kwestiaprzemocyniedajesię
rozstrzygnąćnagruncieprawnymiwiedzienaskupytaniomkierowanym
zwyklepodadresemteoriisocjologicznej.
Niestabilnośćnieposłuszeństwaobywatelskiego
zpunktuwidzeniarelacjiwładzy
Problemynapotykaneprzypróbachdefiniowanianieposłuszeństwa
obywatelskiegoniewynikająjedynieztego,żeróżniautorzyiaktywiści
społecznicoinnegopodtympojęciemrozumiejąitworząwłasnedefinicje
tegodziałania.Trudnościdefinicyjnewskazująraczejnarealneograniczenia
koncepcjinieposłuszeństwaobywatelskiegoiparadoksystrukturywspół-
czesnychspołeczeństwpaństwowych,któreonodemaskuje.Dobrymprzy-
kłademjestzagadnieniedopuszczalnościużyciaprzemocy.Jeśli,jakuzna-
liśmy,dlakwalifikacjidanegoaktujakonieposłuszeństwaobywatelskiego
istotnejestraczej,bybyłprotestemprzybierającymformęzłamaniaprawa
aniżelibrakwnimelementówprzemocy,tomusizastanawiaćpopularność
postulatu,abyprzemocwyłączyćexdefinitione.Jakwspomniałem,znajdu-
36SzerzejpiszęnatentematwrozdzialeIII.
