Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
30
Obszaryźródłotwórcze
NapodstawieanalizyźródełmyślipolitycznejWitosamożnaprzyjąć,że
inspiracjemyślipolitycznejwypływałyznierozerwalnegozwiązkudwóchfun-
damentalnychidei:społecznegowyzwoleniachłopówiniepodległościPolski.Te
celeWitosściślezesobąwiązał,uznając,żeniemożebyćniepodległejPolski
bezrównoprawnejpozycjichłopówwpaństwie,którzymieliobjąćwnimwładzę
iwziąćodpowiedzialnośćzajegopomyślnąprzyszłość.Ideeiwartości,które
przyświecałyWitosowi,stanowiłypodbudowędlakonstruowaniacelówiprogra-
móworazdrógimetodrealizacji,byłyzatemoparciemdlasferyteoriiipraktyki
działania.Wynikałyznichpostulowaneceleipriorytetydziałania,przewidywane
etapyrealizacjiposzczególnychzałożeń.Nakształtowaniezałożeńideowo-pro-
gramowychWitosawniepodległejPolscedużywpływmiałniewątpliwieczas
zaborówikształtującysięruchludowywGalicjioraznajżywotniejszeinteresy
dlanaroduisprawychłopskiejpodczaswalkioniepodległośćpaństwapolskiego.
PrekursorzyruchuludowegowGalicjidysponowalijużpewnymielementami
systemuogólnychwartości,dotyczącymigłówniesferyekonomiczno-społecznej
ikulturalno-wychowawczej,którezczasemweszłydokanonuwartościideolo-
gicznych.
2
HasłoDŻywiąibronią”stałosięsymbolem,którymludowcyokre-
ślalimiejsceirolęchłopawspołeczeństwie.Witospodkreślał,żenachłopach
spoczywaobowiązekwyżywieniacałegonarodu,alerównieżmusząbyćgotowi
oddaćżyciedlaojczyzny.Służbaspołecznaśrodowiskuwiejskiemu,zktórego
wyrósł,powodowała,żebyłmocnoosadzonywrealiachwsi–zmieniającejsię
wrazzpostępemcywilizacyjnym.
WażnąrolęwrecepcjachideowychWitosaodegrałagraryzm
3
,któryjako
ideologiakształtowałsięwpaństwacheuropejskich(Niemcy,Dania,Szwajcaria,
2
S.Dąbrowski,Agraryzm–ideologiaczyprogram?,DRocznikiDziejówRuchuLudowego”
1983–1984,nr23–24,s.31.
Agraryzm–złac.ager(rola,pole,ziemia’,agrarius(rolny,rolnik’.Podobniejaknazwin-
nychnurtówmyślipolitycznej,tegookreśleniaużywasiędlaoznaczenia:1)chłopskich
ruchówpolitycznych,2)ideologiichłopskichruchówpolitycznych,3)opartychnachłop-
skichruchachpolitycznychiichideologiidoktrynpolitycznych.Doktrynaagrarystyczna
powstaławdrugiejpołowieXIXwieku,ajakoruchspołeczny,politycznyigospodarczy
rozwinęłasięwpierwszejpołowieXXwieku.TwórcąterminuDagraryzm”wodniesieniudo
chłopskiegoruchupolitycznegobyłAlbertEberhardvonSchafe(1831–1903),niemiecki
ekonomista,prawnik,socjolog,autorpracyRyzykoagraryzmudlaNiemiec(1901).Założe-
niaideologiczneagraryzmuniesąjednolite.Agraryściwskazywali,żerolnictwostanowi
podstawęgospodarki,atymsamympomyślnościpaństwa.Przemysłmiałpełnićfunkcję
służebnąwobecrolnictwa.Ziemiamiałanależećdotych,którzyjąuprawiali.Postulowano
własnośćprywatnąziemipodzielonejmiędzyrodzinnegospodarstwachłopskie.Ideologia
odrzucaławielkąwłasnośćziemskąiwłasnośćwspólną.Agraryściidealizowalichłopów
ipostrzegaliichjakowyróżnioną,nieskażonąinajzdrowsząmoralnieczęśćspołeczeństwa.
Byłotakdlatego,żedostrzeganoichścisłyzwiązekzprzyrodą,atakżeprzywiązaniedo
ziemiitradycji.Jakonieskażonamoralnieczęśćspołeczeństwatylkochłopimogliufor-
mowaćsprawiedliwyustrójisprawowaćdobrerządy.Ideologiastalebyładostosowywana
3
